*Yarışmada bilgi mi ölçülüyor, hafıza işkencesi mi yapılıyor?
(Yorumun Hollandacası en altta.
Nederlandse versie is onderaan)
İlhan KARAÇAY yorumladı:
Türk televizyonlarında yayınlanan, genel kültür yarışmalarını sunan şöhretli kardeşlerime sevgi ve saygılarımı sunarak ve onları bu eleştirilerimden tenzih ederek, bu yarışma programlarınının sorularını hazırlayan bay ve bayanlara soruyorum:
İlginç ve önemli konular hakkındaki soruları hazırlarken yaptığınız yaratıcılığınızı takdir ederek diyorum ki: Siz, Türk TV izleyicisinin genel kültür seviyesi ile dalga mı geçiyorsunuz?
SUNUCULAR VE DÖNEMLERİ
Her biri büyük bir değer olan ve TV izleyicileri tarafından sevilen isimlerin yönettiği, ‘Kim Milyoner Olmak İster’ programını, yayına başladığı günden bu yana dikkat ve zevkle izlerim.
Anladığım kadarıyla, programa katılmak için başvuranlar ile bir ön mülakat yapılmakta ve sonra da uygun görülenler programa davet edilmektedir.
Bugüne kadar izlediğim programların çoğunda, programa çıkanların içtimai durumu, yaşam tarzı ve genel kültür seviyesine bakılmaksızın sorular yönetilmektedir.
Yarışmacının yaptığı işe ve yaşam biçimine hiç dokunmadan soruyorum:
Seçtiğiniz soruların çoğunda, neden daha çok dış ülkelerin, tarihi, dini, kültürü, sporu, müziği ve sanatı hakkında sorular yöneltiyorsunuz?
Falanca İtalyan filminin rejisörü kimdir, filanca ülkenin roman yazarı kimdir gibi soruları yönelttiğiniz kişinin yüzünde, “Her türlü eksantrik sorularınıza cevap verebilirim” mi yazıyor?
Çok değerli ve sevilen aktörümüz Oktay Kaynarca’nın, son programlarında, aşağıda görüntüsü bulunan soru, bırakın yarışmacıyı, beni de çileden çıkarttı:
Türk televizyonlarında yıllardır izlediğimiz genel kültür yarışmaları, bizlere heyecan, bilgi ve eğlence sunuyor. Bu programları başarıyla sunmuş olan değerli kardeşlerime selam olsun. Hâlen ekran başında olanlara saygılarımı, aramızdan ayrılanlara ise rahmet ve özlemle sevgilerimi iletiyorum.
Ama mesele şu: Bu yarışmaların sorularını hazırlayan gizli kahramanlar (!) sanki Türk halkıyla kafa buluyor.
Bakın şu soruya:
“Ocak 2025’te vefat eden, kariyerinde birçok Oscar adaylığı bulunan, Mulholland Çıkmazı, Fil Adam ve Mavi Kadife filmlerinin yönetmeni kimdir?”
Şıklar: David Fincher, Bernardo Bertolucci, David Lynch, Federico Fellini.
(Doğru Cevap: David Lynch)
Tamam da kardeşim, hangi manav, hangi pazarcı, hangi minibüs şoförü bu ismi hatırlayacak? Filmin oyuncusunu sor, hadi bir ihtimal. Ama yönetmenin adını soruyorsun, sanki her mahallede sinema eleştirmeni oturuyor!
Başka bir soru:
“Hangisi, Rus yazarlar Gogol, Gorki ve Gonçarov’un romanlarından biri değildir?” Şıklar: Ölü Canlar, Oblomov, Ana, Budala.
Alın size absürd bir soru daha: Clive Staples adlı ünlü yazarın soyadı nedir?
Şıklar: Lewis, Lovecraft, Tolkien, Rowling. (Doğru cevap: Levis)
Edebiyat fakültesi final sınavı mı yapıyorsunuz kardeşim, yoksa genel kültür yarışması mı? Benim önerim basit: Yarışmacının mesleğini, yaşam tarzını biraz dikkate alın. Pazarcıya sor: “Türkiye’de en çok yetiştirilen domates türü hangisidir?” Şoföre sor: “Ankara–İstanbul arası en kısa karayolu kaç kilometredir?” Berbere sor: “Erkek saç kesiminde en çok kullanılan makas türü hangisidir?”
Ama gidip de pazarcıya David Lynch’in filmografisini, şoföre Dostoyevski’nin külliyatını, berbere Fellini’nin hayatını sorarsanız, adam haklı olarak şöyle der: “Behey kardeşim, ben müşteri sakalını düzeltmeye çalışırken, David Lynch’in adını nereden bileyim?!”
Üstelik bazen de yarışmalarda yanlış şıklar “doğru” kabul ediliyor. Ben araştırıyorum, doğru cevabı buluyorum, ama program başka şıkkı doğru ilan ediyor. İşte bu tam bir skandal!
Son olarak şunu söyleyebilirim: Ey soru hazırlayanlar! Türk televizyon izleyicisinin genel kültür seviyesi öyle uzaylarda falan değil. Milletin sinirini bozacağınıza, biraz hayatın içinden, biraz da eğlenceli sorular sorun. Yarışmacıya ter döktürün ama, izleyiciyi de çileden çıkarmayın.
KİM MİLYONER OLMAK İSTER’İ SUNAN ÜNLÜLER
Kenan Işık: Ağustos 2011’den Mart 2014’e kadar programın ilk ve uzun süreli sunucusuydu. 21 Mart 2014’te geçirdiği beyin kanaması nedeniyle görevine devam edemedi. Bu dönemde, Kenan Işık’ın rahatsızlığı nedeniyle sezon sonuna kadar birçok ünlü isim konuk sunucu olarak görev aldı.
Daha sonraki sunucular: Selçuk Yöntem: 2014 sezonunun başından itibaren (yaklaşık 20 Mayıs 2014) görevi devraldı ve 2017’ye kadar sundu. Murat Yıldırım: Şubat ya da Eylül 2017 gibi (kaynaklara göre tam tarih: 23 Eylül 2017) göreve başladı ve 2019’un Haziran ayına kadar devam etti. Kenan İmirzalıoğlu: 2019’dan 6 Eylül 2024’e kadar programın sunucusuydu. Oktay Kaynarca: 8 Eylül 2024 itibarıyla (yeni sezonda) programın sunuculuğunu devraldı ve günümüzde hâlen bu görevde.
********************
IS HET ALGEMENE CULTUURNIVEAU VAN DE TURKSE TV-KIJKER ZO HOOG?
*Zijn de quizvragen ontspoord, wordt er met de kijker gespot?
*Is de Turkse TV-kijker een filmcriticus of literatuurprofessor?
*Als je de groenteman naar David Lynch vraagt, valt Dostojevski dan de kapper ten deel?
*Algemene kennis of encyclopedische marteling?
*Spotten de vragenmakers met het publiek?
*Wordt Mulholland Drive soms op de markt verkocht?
*Is het doel: dwaze vragen, dwaze kandidaten?
*Meet de quiz kennis, of kwel je alleen het geheugen?
Commentaar van İlhan KARAÇAY:
Met liefde en respect groet ik mijn beroemde broeders die de algemene kennisquizzen op de Turkse televisie presenteren. Ik neem hen volledig uit van mijn kritiek. Mijn woorden zijn gericht aan de dames en heren die de vragen voorbereiden:
Jullie creativiteit waardeer ik, maar ik vraag me af: maken jullie soms een grapje met het algemene cultuurniveau van de Turkse tv-kijker?
De populaire en gewaardeerde quiz ‘Kim Milyoner Olmak İster’ volg ik al sinds de eerste uitzending met plezier en aandacht.
Voor zover ik begrijp worden kandidaten eerst gescreend en daarna geselecteerd voor deelname.
Maar de vragen die vervolgens gesteld worden, lijken vaak totaal geen rekening te houden met hun maatschappelijke positie, levensstijl of kennisniveau.
Zonder iemands beroep of levensstijl te willen kleineren, stel ik de vraag:
Waarom stellen jullie zoveel vragen over buitenlandse geschiedenis, religie, cultuur, sport, muziek of kunst?
Denken jullie echt dat elke deelnemer de regisseur van een obscure Italiaanse film of de auteur van een of andere buitenlandse roman zomaar paraat heeft?
Onze zeer gewaardeerde en geliefde acteur Oktay Kaynarca presenteerde onlangs een aflevering waarin een vraag opdook die niet alleen de kandidaat, maar óók mij tot wanhoop dreef:
Al jarenlang bieden deze quizzen spanning, kennis en plezier. Hulde aan de presentatoren die dit werk zo goed hebben gedaan, vrede en genade zij de overledenen, respect en waardering voor wie nog actief is.
Maar het probleem is duidelijk: de ‘stille helden’ die de vragen bedenken, lijken soms te spotten met het publiek.
Neem deze vraag:
“Welke regisseur, overleden in januari 2025 en meerdere keren genomineerd voor een Oscar, maakte de films Mulholland Drive, The Elephant Man en Blue Velvet?” Antwoord: David Lynch.
Kom op zeg! Welke marktkoopman, welke minibuschauffeur gaat zich dit herinneren? Vraag desnoods naar een acteur, dat is nog voorstelbaar. Maar een regisseur? Alsof in elke wijk een filmcriticus woont!
Nog een voorbeeld:
“Welke van de volgende titels is géén roman van de Russische schrijvers Gogol, Gorki of Goncharov?” Opties: Dode Zielen, Moeder, Oblomov, De Idioot.
Hier nog een absurde vraag voor u: Wat is de achternaam van de beroemde schrijver Clive Staples? Keuzes: Lewis, Lovecraft, Tolkien, Rowling. (Juiste antwoord: Lewis)
Is dit een eindexamen literatuurwetenschappen of een algemene kennisquiz?
Mijn simpele voorstel: hou rekening met het beroep en de leefwereld van de kandidaat. Vraag de marktkoopman: “Welke tomatensoort wordt het meest geteeld in Turkije?” Vraag de chauffeur: “Hoeveel kilometer is de kortste route Ankara–Istanbul?” Vraag de kapper: “Welk type schaar wordt het meest gebruikt bij herenkapsels?”
Maar stel je de marktkoopman vragen over David Lynch, de chauffeur over de complete werken van Dostojevski en de kapper over het leven van Fellini, dan krijg je terecht als reactie: “Beste vriend, ik ben bezig een baard recht te knippen, hoe moet ik in hemelsnaam de naam van David Lynch weten?!”
Bovendien komt het voor dat foutieve antwoorden in de quiz als juist worden aangemerkt. Ik zoek het na, ik vind het correcte antwoord, maar het programma wijst een andere optie aan als ‘goed’. Dat is pas een schandaal!
Mijn slotwoord: Beste vragenmakers! Het algemene cultuurniveau van de Turkse tv-kijker zweeft heus niet ergens in de kosmos. Stel vragen die uit het leven gegrepen zijn, en die óók plezier brengen. Laat de kandidaat zweten, prima, maar jaag de kijker niet het bloed onder de nagels vandaan.
BEKENDE PRESENTATOREN VAN ‘WIE WIL MILJONAIR WORDEN?
Kenan Işık: Hij was de allereerste én langstzittende presentator, van augustus 2011 tot maart 2014. Na een hersenbloeding op 21 maart 2014 moest hij stoppen. Vanaf dat moment sprongen verschillende bekende namen tijdelijk in tot het einde van dat seizoen. Selçuk Yöntem: Vanaf mei 2014 nam hij het stokje over en bleef tot 2017. Murat Yıldırım: Startte officieel op 23 september 2017 en bleef tot juni 2019. Kenan İmirzalıoğlu: Hij presenteerde het programma van 2019 tot 6 september 2024. Oktay Kaynarca: Sinds 8 september 2024 is hij de nieuwe presentator – en dat is hij vandaag de dag nog steeds.
