( 3 Eylül günü sizlere sunduğum bu haberi okuyamamıştınız. Tıkladığınız zaman, Osmanlı’ya hediye edilen kandil hikâyesini görüyordunuz.)
Yarı devlet kuruluşu olan NOS’ta 16 yıldır çalışan Erçetin, ‘başarılı Türk kızları’ listesinde üst sıralara yükseldi.
Hollanda’da medya dalında faaliyet gösteren Türk kızlarının kısa profilleri bu haberde…
(Haberin Hollandacası en altta.
Nederlandse versie van het bericht is onderaan)
İlhan KARAÇAY yazdı:
Hollanda’da doğup büyüyen göçmen kökenli gençlerimizden biri daha, önemli bir basın kuruluşunda çok değerli bir göreve getirildi. Gülsah Erçetin, yıllardır çalıştığı NOS’ta artık Türkiye muhabiri olacak. Böylece o da, Hollanda’daki başarılı kızlarımız arasında gurur verici bir yer edinecek.
Haber Merkezi’nde redaktör olarak çalışırken, seçimleri izlemek üzere Türkiye’ye gitmiş olan Erçetin deneyimli bir gazeteci olarak, Türkiye muhabirliğini başarı ile yönetecek niteliktedir.
Erçetin, on altı yıldır NOS’un dış haberler servisinde görev yapıyor. 1 Ocak’tan itibaren ise, bugüne kadar Türkiye muhabirliğini üstlenen Mitra Nazar’ın yerine geçecek. Mitra Nazar, bundan sonra Nieuwsuur programında muhabirlik yapacak.
Gülsah Erçetin, Türkiye muhabirliği görevlendirilmesiyle ilgili yaptığı açıklamada, hem kişisel hem de duygusal bir noktaya değindi: “Ne kadar özel bir duygu… Yakında, anne babamın bir zamanlar bir valiz dolusu hikâyeyle ayrıldıkları ülkeye varacağım. Şimdi ise ben, bambaşka bir dönemde, muhabir olarak yeni valizleri önemli haberlerle doldurmaya gidiyorum. Hem de, Türkiye’nin dünya sahnesindeki rolünün giderek daha önemli göründüğü bir dönemde…”
Bu sözler, aslında hem göçmen çocuklarının yaşadığı kimlik yolculuğunu, hem de yeni kuşakların kendi kökleriyle olan bağını çok güzel özetliyor.
TÜRKİYE UZMANI OLARAK YETİŞTİ
Erçetin, 6 Şubat deprem felaketi sırasında da Türkiye’de çalışmalar yapmıştı.
44 yaşındaki Erçetin, NOS’un dış haberler servisinde yıllar içinde Türkiye uzmanı olarak yetişti. Defalarca Türkiye’ye giderek büyük haber olaylarını yerinde takip etti ve muhabirlere destek verdi.
Örneğin, geçtiğimiz mart ayında İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun gözaltına alınışı sırasında gelişmeleri değerlendiren isimlerden biri yine oydu. Ayrıca 2023 yılında, Türkiye’yi sarsan büyük depremin ardından gerçekleşen seçimler üzerine özel bir çevrim içi haber dosyası da hazırladı.
NOS YÖNETİMİNDEN TAM GÜVEN
NOS Haberler Genel Yayın Yönetmeni Giselle van Cann, Gülsah Erçetin hakkında övgü dolu sözler sarf etti:
“Gülsah, uzun yıllara dayanan gazetecilik deneyimi ve Türk dili ile kültürü konusundaki bilgisi sayesinde bu pozisyon için biçilmiş kaftan. İnsan hikâyelerine iyi bakışı var, daha büyük bağlamları görebiliyor ve bunları Hollanda kamuoyuna aktarabiliyor.”
PEKİ TÜRKİYE’DE NASIL KARŞILANACAK?
Bütün bunlar elbette sevindirici. Ancak bir başka noktayı da sorgulamadan edemiyoruz:
Gülsah Erçetin, Türkiye’de görevini nasıl sürdürecek?
Zira herkesin bildiği gibi, yabancı basının Türkiye’deki çalışmaları her zaman hassasiyetler barındırır. Bir yanda Hollanda kamuoyuna doğru, derinlikli ve eleştirel haber sunma gerekliliği vardır. Öte yanda ise Türkiye’nin, özellikle de siyasetçilerin tepkileriyle karşılaşma ihtimali…
Bu nedenle diyebiliriz ki: Umuyoruz ve diliyoruz ki Gülsah Erçetin, yeni görevinde hem olumlu hem de tarafsız bir muhabirlik anlayışı sergiler. Çünkü yapacağı her haber, Hollanda’da yaşayan bizler için gurur kaynağı olsa da, Türkiye açısından nasıl bir yankı bulacağını şimdiden kestirmek kolay değil.
Ama ne olursa olsun, Hollanda’da doğup büyüyen göçmen kökenli gençlerimizin böyle önemli görevlerde yer alması, hepimiz için büyük bir mutluluk ve gurur kaynağıdır. Gülsah Erçetin’in İstanbul’daki yeni görevinde başarılı olacağına dair inancımız tamdır.
HOLLANDA’DA MEDYA DÜNYASINDA ÖNE ÇIKAN TÜRK KADINLARIMIZ VE PROFİLLERİ
Hollanda’da, medya alanında başarıya imza atan kızlarımızın arasına şimdi bir de Gülsah Erçetin’in, NOS gibi yarı devlet kuruluşunda Türkiye muhabiri olarak katılması, buradaki yurttaşlarımız arasında sevinçle karşılandı.
Ama elbette Gülsah’tan önce, Hollanda’da gazetecilik, yazarlık, oyunculuk ve sahne sanatlarıyla üne kavuşmuş pek çok kadın öncümüz vardı. Onların açtığı yolda şimdi yeni kuşaklar yürüyor. İşte, bugüne kadar Hollanda’da medya alanında adından söz ettirmiş önde gelen kızlarımızdan bazıları:
Gazetecilik, Televizyon, Yazarlık ve Sahne Dünyasında yükselenler.
Nilgün Yerli – Hollanda’da ün kazanmış en önemli kabare sanatçılarımızdan ve yazarlardan biridir. Sahne gösterilerinde mizahla göçmenlik ve kimlik meselelerini işledi. Het Parool ve NRC gibi gazetelerde yazdı, kitapları çok sattı. Hem kültür hem medya alanında yıllardır en bilinen Türk kadın figürü olmuştur. Sahnelerde yıllarca izleyiciyi güldürürken düşündürdü.
Funda Müjde – Oyunculuk, kabare ve yazarlık kariyerini bir arada yürüten Müjde, 2007’de geçirdiği trafik kazasından sonra tekerlekli sandalyeye bağımlı kaldı, ama sanatını bırakmadı. Ülkenin en çok satan gazetesi De Telegraaf’taki köşe yazıları, kitapları ve sahne çalışmalarıyla ilham veren bir örnek oldu.
Fidan Ekiz – Günümüzde Hollanda medyasının en güçlü kadın figürlerinden biri. 2010’da “Veerboot naar Holland” belgeseliyle göçmen aileleri anlattı, 2016’da dokuz bölümlük “De Pen & Het Zwaard” serisiyle basın özgürlüğünü işledi. De Telegraaf’ın KADIN ekindeki yazarlığı da çok ses getirdi.
Nazmiye Oral – Yazar ve tiyatro oyuncusu olarak Hollanda kültür hayatında geniş yankı uyandırdı. Kimlik, aile ve toplumsal meseleleri işleyen oyunları ve yazılarıyla edebiyat ve sahne sanatlarında öne çıktı.
Sevtap Baycılı – Hollanda’da edebiyat alanında öne çıkan bir yazar. Romanları ve denemeleriyle entelektüel çevrelerde tanındı.
Lale Gül – Son yıllarda yazdığı tartışmalı roman ve yazılarla Hollanda’da geniş yankı uyandırdı. Cesur ve aykırı kalemiyle özellikle genç kuşağın dikkatini çekti.
Ebru Umar – Dobra üslubu ile tanınan bir köşe yazarı. Hollanda basınında sivri çıkışları ve net tavırlarıyla bilinir.
Yeşim Candan – Gazeteci, yazar ve sunucu olarak Hollanda-Türkiye ilişkileri üzerine çalıştı. Medya ve iş dünyasında köprü rolü üstlendi, toplum içi tartışmalarda sıkça moderatörlük yaptı.
Şenay Özdemir – Gazeteci, yazar ve yapımcı. Özellikle kadın hakları, eşitlik ve toplumsal sorunlar üzerine çalışmalarıyla bilinir. Hollanda’da Türk kadınının sesi olmayı başardı.
Tülay Demir Oktay – Hollanda’da gazetecilik kariyeriyle tanındı, ardından Türkiye’de televizyon yıldızı olarak yoluna devam ediyor.
Dilan Yurdakul – Hollanda’nın popüler dizilerinden “Goede Tijden, Slechte Tijden”deki rolüyle ülke çapında ün kazandı. Oyunculuğu sayesinde geniş kitlelere ulaşan genç kuşak temsilcilerimizden biri oldu.
Fadime Demir – (De Telegraaf muhabirliği sırasında, iki yıl önce başlayan İsrail saldırısından hemen sonra, Filistin ve Gazze’ye Hollanda’dan giden ilk gazeteci oldu)
Sevim Çelik – Uuzun yıllar yerel radyo-televizyon programlarıyla tanınmış bir isim.
Hande Karacasu – Özellikle kültür-sanat içerikli yazılarıyla bilinir.
Derya Türkan – Hollanda-Türkiye hattında köşe yazarlığı ve röportajlarıyla tanınır.
Burcu Sahin – Şiir ve edebiyat alanındaki üretimleriyle İsveç’te ödül alsa da, Hollanda’daki Türk medyasında da iz bırakmış bir yazar.
Gamze Tuncel – Özellikle sosyal medya üzerinden Hollanda’daki genç göçmen kadınların sesi olmuş bir gazeteci.
ÇEŞİTLİ ALANLARDA FAALİYET GÖSTERENLER:
Aşağıdaki isimler farklı mecralarda yazarlık, gazetecilik, kültürel üretim veya yayıncılık yapmış; bazıları yerel medya, bazıları edebiyat, bazıları da sivil toplum çalışmalarıyla anılmıştır.
Onlarin isimlerini de burada onurlandırmak önemlidir.
Yukarıdaki liste, Hollanda’daki Türk kadınlarının medya, sanat ve kültür alanındaki başarılarının küçük bir panoramasıdır.
Nilgün Yerli’den Funda Müjde’ye, Fidan Ekiz’den günümüzün tartışmalı ve aykırı yazarı Lale Gül’e kadar uzanan bu çizgi, hem toplumumuzun görünürlüğünü artırmış hem de genç kuşaklara ilham olmuştur.
Şimdi de bu güçlü isimlerin yanına Gülsah Erçetin ekleniyor. Onun NOS’taki yeni görevi, Hollanda’daki Türk kadınlarının medya dünyasında nasıl kalıcı bir iz bıraktığının en güncel göstergesidir.
TÜRK ERKEKLERİNİ SORANLARA:
Yazar, muhabir ve ekran yüzü olan kadınlarımızın isimlerini tek tek saymak mümkünken, çok ünlenmiş erkek yazar ve çizerlerimizin isimlerini sıralamak ise hayli uzun bir liste olur. Geçen ay yayınladığım yazımda da belirttiğim gibi, onların en ünlülerinden biri hiç kuşkusuz Özcan Akyol’dur.
********************
GÜLSAH ERÇETİN BENOEMD TOT TURKIJE-CORRESPONDENT VAN DE NEDERLANDSE OMROEP STICHTING (NOS)
Na zestien jaar bij de semi-publieke omroep NOS gewerkt te hebben, klimt Erçetin naar de top van de lijst met ‘succesvolle Turkse vrouwen’.
In dit bericht korte profielen van Turkse vrouwen die actief zijn in de Nederlandse media…
İlhan KARAÇAY schrijft:
Opnieuw is een van onze in Nederland geboren en getogen jongeren met migrantenachtergrond benoemd tot een zeer waardevolle functie bij een belangrijk persbureau. Gülsah Erçetin, die al jarenlang bij de NOS werkt, wordt voortaan correspondent in Turkije. Daarmee verovert ook zij een eervolle plaats tussen onze succesvolle vrouwen in Nederland.
Tijdens haar werk als redacteur bij het Nieuwscentrum reisde Erçetin naar Turkije om de verkiezingen te volgen. Als ervaren journaliste beschikt zij over de kwaliteiten om het correspondentschap in Turkije succesvol te leiden.
Erçetin werkt al zestien jaar bij de buitenlandredactie van NOS. Vanaf 1 januari neemt zij het stokje over van Mitra Nazar, die tot nu toe correspondent in Turkije was. Nazar gaat voortaan als verslaggever werken voor het programma Nieuwsuur.
HAAR OUDERS KWAMEN MET EEN KOFFER VOL VERHALEN, ZIJ GAAT MET KOFFERS VOL NIEUWS TERUG
In een verklaring over haar benoeming tot Turkije-correspondent raakte Gülsah Erçetin zowel een persoonlijk als emotioneel punt: “Wat een bijzonder gevoel… Binnenkort kom ik aan in het land dat mijn ouders ooit verlieten met een koffer vol verhalen. En nu ga ik, in een totaal andere tijd, als correspondent terug om nieuwe koffers te vullen met belangrijke nieuwsverhalen. Juist in een periode waarin Turkije’s rol op het wereldtoneel steeds belangrijker lijkt te worden…”
Deze woorden vatten eigenlijk prachtig samen wat de identiteitsreis van migrantenkinderen betekent, maar ook hoe nieuwe generaties hun band met hun eigen wortels blijven ervaren.
OPGELEID ALS TURKIJE-EXPERT
Ook tijdens de rampzalige aardbeving van 6 februari verrichtte Erçetin werkzaamheden in Turkije.
De 44-jarige Erçetin groeide bij de buitenlandredactie van de NOS uit tot een Turkije-specialist. Ze reisde talloze keren naar Turkije om grote nieuwsgebeurtenissen ter plekke te volgen en verslaggevers te ondersteunen.
Zo was zij een van de namen die de ontwikkelingen duidde tijdens de arrestatie van burgemeester Ekrem İmamoğlu van Istanboel in maart van dit jaar. Ook stelde zij in 2023 een speciaal online nieuws-dossier samen over de verkiezingen die volgden op de verwoestende aardbevingen in Turkije.
VOLLEDIG VERTROUWEN VAN DE NOS-LEIDING
.
Hoofdredacteur van NOS Nieuws, Giselle van Cann, sprak lovende woorden over Gülsah Erçetin:
“Gülsah is dankzij haar jarenlange journalistieke ervaring en haar kennis van de Turkse taal en cultuur de perfecte kandidaat voor deze positie. Ze heeft oog voor menselijke verhalen, kan grotere verbanden zien en weet dit allemaal op een toegankelijke manier aan het Nederlandse publiek te vertellen.”
HOE ZAL HET IN TURKIJE ONTVANGEN WORDEN?
Al dit nieuws is uiteraard verheugend. Toch kunnen we ons nog een andere vraag stellen:
Hoe zal Gülsah Erçetin haar werk in Turkije kunnen uitvoeren?
Zoals bekend, brengt het werk van buitenlandse media in Turkije altijd gevoeligheden met zich mee. Aan de ene kant is er de noodzaak om het Nederlandse publiek correcte, diepgaande en kritische berichtgeving te bieden. Aan de andere kant bestaat de kans op reacties vanuit Turkije, vooral van politici.
Daarom kunnen we zeggen: we hopen en wensen dat Gülsah Erçetin in haar nieuwe functie zowel positief als objectief verslag zal doen. Want hoewel elk van haar reportages voor ons in Nederland een bron van trots zal zijn, is het moeilijk te voorspellen hoe deze in Turkije zullen weerklinken.
Maar hoe dan ook, dat in Nederland geboren en getogen jongeren met migrantenachtergrond zulke belangrijke posities bereiken, is voor ons allen een bron van vreugde en trots. Wij hebben er alle vertrouwen in dat Gülsah Erçetin in haar nieuwe functie in Istanboel succesvol zal zijn.
TURKSE VROUWEN DIE OPNIEUW UITBLINKEN IN DE NEDERLANDSE MEDIAWERELD
Het feit dat Gülsah Erçetin nu wordt toegevoegd aan de lijst van vrouwen die in de Nederlandse mediawereld naam hebben gemaakt – en dan nog wel als Turkije-correspondent bij een semi-publieke omroep als de NOS – is met grote blijdschap ontvangen binnen onze gemeenschap.
Maar natuurlijk waren er vóór Gülsah al vele pioniers die in Nederland beroemd werden als journalist, schrijver, actrice of cabaretière. Nieuwe generaties volgen nu in hun voetsporen. Hier een greep uit de belangrijkste namen die in de loop der jaren in de Nederlandse media opvielen:
Journalistiek, televisie, literatuur en podiumkunsten
Nilgün Yerli – Een van de bekendste cabaretières en schrijfsters in Nederland. Behandelde migratie en identiteitskwesties in haar shows, schreef voor Het Parool en NRC, en publiceerde succesvolle boeken.
Funda Müjde – Actrice, cabaretière en schrijfster. Na een zwaar auto-ongeluk in 2007 raakte ze aan een rolstoel gebonden, maar bleef actief. Ze werd een inspiratiebron met columns in De Telegraaf, boeken en optredens.
Fidan Ekiz – Tegenwoordig een van de machtigste vrouwen in de Nederlandse media. Bekend van de documentaire Veerboot naar Holland (2010), de serie De Pen & Het Zwaard (2016) en columns in De Telegraaf.
Nazmiye Oral – Schrijfster en actrice, bekend om toneelstukken en teksten die thema’s als identiteit, familie en samenleving behandelen.
Sevtap Baycılı – Schrijfster die in de Nederlandse literaire wereld naam maakte met romans en essays.
Lale Gül – Recent bekend door haar controversiële romans en columns, met een gedurfde en afwijkende stijl die vooral jongeren aanspreekt.
Ebru Umar – Columniste met een uitgesproken stijl, bekend om haar scherpe toon en duidelijke standpunten.
Yeşim Candan – Journalist, schrijfster en presentatrice, actief op het gebied van Nederlands-Turkse relaties en vaak moderator in maatschappelijke debatten.
Şenay Özdemir – Journalist, schrijfster en producent, vooral actief rond vrouwenrechten, gelijkheid en maatschappelijke thema’s.
Tülay Demir Oktay – Journalist in Nederland, later tv-ster in Turkije.
Dilan Yurdakul – Werd landelijk bekend met haar rol in de populaire soap Goede Tijden, Slechte Tijden.
Fadime Demir – Werd als De Telegraaf-journalist de eerste Nederlandse verslaggever die na de Israëlische aanvallen twee jaar geleden naar Palestina en Gaza reisde.
Sevim Çelik – Bekend van jarenlang lokaal radio- en tv-werk.
Hande Karacasu – Vooral bekend door haar cultuur- en kunstpublicaties.
Derya Türkan – Columniste en interviewer op de as Nederland-Turkije.
Burcu Sahin – Dichter en schrijfster, bekroond in Zweden maar ook actief binnen de Turkse media in Nederland.
Gamze Tuncel – Journalist die vooral via sociale media de stem werd van jonge migrantenvrouwen in Nederland.
ACTIEF IN UITEENLOPENDE DOMEINEN
Andere namen die actief waren in journalistiek, literatuur, cultuurproductie of lokale media, en die eveneens genoemd moeten worden:
Şenay Tosun, Suzan Yücel, Rukiye Sultan Gür, Elif Işıtman, Çilay Özdemir, Ela Çolak, İffet Subaşı, Zehra Kaya, Ümran Özbalcı Aria, Şüheda Özyar, Nurgül Özkanlı, Meltem Halaçeli, Leyla Çimen, Berrin Kaplan, Güliz Tomruk Kişi, Hale Besen Mouritz, Asuman Roğlu Göl, Şeyda Koç Asyalı, Gülsemin Konca, Neslihan Üre, Jale Şimşek.
De bovenstaande lijst vormt slechts een kleine panorama van de successen van Turkse vrouwen in Nederland binnen media, kunst en cultuur. Van Nilgün Yerli tot Funda Müjde, van Fidan Ekiz tot de controversiële schrijfster Lale Gül: allemaal hebben zij bijgedragen aan de zichtbaarheid van onze gemeenschap en een inspiratiebron gevormd voor jongere generaties.
En nu voegt ook Gülsah Erçetin zich bij deze sterke namen. Haar nieuwe rol bij de NOS is het meest recente bewijs van de blijvende impact van Turkse vrouwen in de Nederlandse mediawereld.
VOOR WIE VRAAGT NAAR DE TURKSE MANNEN
Terwijl het mogelijk is de namen van vrouwelijke journalisten en mediamakers één voor één op te sommen, zou de lijst van bekende mannelijke auteurs en columnisten veel langer worden. Zoals ik in mijn artikel van vorige maand al schreef, is een van de bekendste onder hen ongetwijfeld Özcan Akyol.
Aradan geçen 400 yıldan sonra bu kandilin izine rastlanmadı. Hangi camiye konuldu? Gerçekten İstanbul’a ulaştı mı? Bugün bir müzede mi duruyor, yoksa tamamen yok mu oldu?
Araştırmacı ve tarihçi Mehmet Tütüncü, ilgili tüm kurumlara çağrı yapıyor: “Bu kayıp eserin izini birlikte sürelim. Çünkü bu kandil sadece bir lamba değil, 400 yıllık dostluğun simgesidir.”
(Haberin Hollandacası en altta.
Nederlandsie is onderaan)
İlhan KARAÇAY’ın haberi:
Osmanlı-Hollanda ilişkilerinin diplomatik temellerinin atıldığı 1612 yılı, iki ülke tarihine altın harflerle kazındı. İstanbul’a gönderilen ilk Hollanda Büyükelçisi Cornelis Haga, yalnızca siyasi bir temsilci değil, aynı zamanda kültürel bir elçi olarak da tarihe geçti.
Haga’nın gelişiyle birlikte Osmanlı Padişahı I. Ahmed, Hollandalılara bir Ahitname (kapitülasyon belgesi) verdi. Böylece Hollanda gemilerine Osmanlı sularında güvenlik garantisi tanınmış, gümrük muafiyetleri sağlanmış ve Levant ticaretinde yasal statü kazandırılmıştı.
Bu, Hollanda için yalnızca bir diplomatik başarı değil, Doğu ticaretinde “altın bir kapının” açılması anlamına geliyordu.
OSMANLI-HOLLANDA İLİŞKİLERİNİN DOĞUŞU
Hollanda Cumhuriyeti, 1581’de İspanya’dan bağımsızlığını ilan ettikten kısa süre sonra, dünya deniz ticaretinde önemli bir güç hâline geldi. Ancak Osmanlı topraklarında İngiltere ve Fransa gibi kapitülasyon haklarına sahip değildi. Bu eksikliği gidermek isteyen Hollandalı tüccarlar, Akdeniz limanlarında güvenli ticaret hakkı elde etmek için girişimlerde bulundu.
Cornelis Haga, İstanbul’a gelir gelmez Osmanlı saray protokolünü ustalıkla kavradı, özellikle Kaptan-ı Derya Halil Paşa ile güçlü bir dostluk kurdu. 1612’de verilen ahitname ile Hollanda, Osmanlı topraklarında resmî ticaret statüsüne kavuştu.
TEŞEKKÜR HEDİYESİ KARARI
Haga’nın bu başarısı Lahey’de memnuniyetle karşılandı. Hollanda Millet Meclisi, Osmanlı’ya hem minnettarlığını hem de sanat ve zanaatkârlıktaki ustalığını gösterecek özel bir armağan göndermeye karar verdi: Devasa boyutta, altın yaldızlı, dönemin mühendislik harikası bir kandil.
Hollanda’nın resmî kayıtlarında şu ifade yer alır: “Büyük Sultan’a ve yüksek makam sahibi paşalara, memleketimizin zenginliğini ve sanat kudretini gösterecek armağanlar hazırlanacaktır.”
Amsterdam’ın başmimarı ve heykeltıraşı Hendrick de Keyser tarafından tasarlanan bu kandilin, padişahın o dönemde yaptırmakta olduğu yeni camide kullanılması planlandı.
SANAT VE MÜHENDİSLİK HARİKASI: KANDİL
Arşiv betimlemeleri, bu kandilin yalnızca bir hediye değil, aynı zamanda 17. yüzyılın sanat ve mühendislik şaheseri olduğunu ortaya koyuyor:
Tasarımcı: Hendrick de Keyser Maliyet: Yalnızca işçilik 500 gulden, o dönem için dudak uçuklatan bir meblağ Boyut: Neredeyse bir insanın sığabileceği büyüklükte Biçim: Üst ve alt kısmı meşe palamudu formunda, antik üslupta Malzeme: Oyma ahşap gövde, altın yaldız Camlar: Lüks “Moskova camı” (mica) ile kaplı Aydınlatma: 20 lambalı bakır avize (bazı kaynaklara göre 20–60 arası cam lamba) Teknik Özellik: Duman çıkabilir ama is yapmaz – gelişmiş havalandırma sistemi Süsleme: Hilal motifleri, ince ahşap oymalar
Bu özellikler, hem göz kamaştırıcı bir estetiği hem de dönemin en ileri teknolojisini bir arada barındırıyordu.
DİĞER DİPLOMATİK HEDİYELER
Kandil tek başına gönderilmedi. Osmanlı’ya sunulan diğer armağanlar arasında:
*Çin porselenleri
*Venedik cam işçiliği örnekleri
*Avrupa haritaları ve atlaslar
*Mekanik hareketli papağan figürleri
*Altın ve gümüş işlemeli zırhlar
*Nadir halılar ve ipek kumaşlar
*Delft’te dokunmuş, “Türk çiçekleri” motifli 40 metrekarelik duvar halısı
Bu hediyeler, Hollanda’nın hem sanatsal hem de ticari gücünü yansıtan nadide eserlerdi.
YOLCULUK VE SUNUM Hediyeler, Amsterdam’da özenle sandıklara yerleştirildi. Taşıma için “De Zwarte Beer” (Kara Ayı) adlı sağlam bir kargo gemisi seçildi.
17. yüzyılda deniz yolculuğu, Kuzey Denizi’nden İngiliz Kanalı’na, Biskay Körfezi’nden Cebelitarık’a, oradan Akdeniz’e uzanan uzun ve tehlikeli bir rotayı izliyordu. Osmanlı sularına girildiğinde ise gemi, Osmanlı donanmasının korumasına alınıyordu. Gemide yükün yanı sıra özel koruma timi, diplomatik heyet üyeleri ve bir tercüman da bulunuyordu.
İstanbul’a ulaşıldığında hediyeler, Osmanlı saray protokolüne uygun biçimde önce görevlilere, ardından Arz Odası’nda Padişah I. Ahmed’e takdim edildi.
Kandilin ardından Topkapı Sarayı’nda mı kaldığı, yoksa Sultanahmet Camii’ne mi yerleştirildiği kesin olarak bilinmiyor.
KANDİL’İN AKİBETİ: CEVAPSIZ KALAN SORULAR
Aradan geçen 400 yıldan sonra bu kandilin izine rastlanmadı.
Hangi camiye konuldu?
Gerçekten İstanbul’a ulaştı mı?
Bugün bir müzede mi duruyor, yoksa tamamen mi yok oldu?
TARİHÇİLERİN ÖNE SÜRDÜĞÜ BAŞLICA SENARYOLAR:
*Sultanahmet Camii’ne yerleştirildi, sonraki tamiratlarda kayboldu.
*Topkapı Sarayı’nda depolandı, ahşap yapısı çürüdü.
*1660 İstanbul yanıgınında yok oldu
*19’uncu yüzyılda yurtdışına çıkarıldı vey satıldı
KÜLTÜREL DEĞER VE ARAŞTIRMA ÇAĞRISI Bu kandil, iki ülke arasında kurulmuş tarihi bir köprünün sembolüydü. Kaybolması, ortak hafızadan silinmiş bir sayfa demekti.
Bu nedenle, araştırmacı Mehmet Tütüncü ( Bir süre önce beyin spazmı, geçen hafta da kalp spazmı geçirdi, Şimdi iyi); Topkapı Sarayı Müzesi, Süleymaniye ve Sultanahmet Camii arşivleri, Türk ve İslam Eserleri Müzesi ve Hollanda’daki Rijksmuseum başta olmak üzere tüm kurumlara çağrı yapıyor: “Bu kayıp eserin izini birlikte sürelim. Çünkü bu kandil sadece bir lamba değil, 400 yıllık dostluğun simgesidir.”
Belki bir gün, bir müze deposunda ya da unutulmuş bir cami köşesinde bu eşsiz eser yeniden ortaya çıkar ve hem tarih hem dostluk yeniden aydınlanır.
Değerli Okurlarım,
Yukarıda belirtilen konudan sonra, Hollanda ile Türkiye arasındaki ilişkilerden de kısaca söz etmek gerektiğina inanıyorum. Daha önce yayınlamış olduğum ilişkilerden bazı pasajlar sunuyorum.
Hollanda’nın İspanya ile Seksen Yıl süren savaşında Osmanlı’nın rolü.
Seksen Yıl Savaşı (1568–1648), Hollanda’nın İspanyol Habsburg yönetimine karşı verdiği uzun soluklu bağımsızlık mücadelesiydi. Bu savaş sırasında Osmanlı İmparatorluğu ile Hollanda Cumhuriyeti arasında resmî bir ittifak kurulmadı. Ancak dönemin jeopolitik şartları ve Osmanlı’nın Avrupa siyasetindeki konumu, iki taraf arasında dolaylı bir yakınlaşma yarattı.
ORTAK DÜŞMAN: İSPANYOL HABSBURGLAR
16’ncı yüzyılın ortalarından itibaren Osmanlı ile Habsburg İspanyası, Akdeniz’in hâkimiyeti için amansız bir mücadeleye girmişti. 1571’deki İnebahtı Deniz Muharebesi, bu rekabetin en bilinen örneklerinden biriydi.
İspanya için Osmanlı, Akdeniz’deki en büyük askerî tehdit; Hollanda içinse siyasi ve dini baskının arkasındaki güçtü. Bu nedenle iki tarafın çıkarları, “ortak düşmanı zayıflatmak” noktasında kesişti.
“LIEVER TURKS DAN PAAPS” SLOGANI VE GERÇEKLİK PAYI
1566’daki Beeldenstorm (tarih kitaplarında “heykel kırma” olarak geçen, Protestanların Katolik kiliselerindeki aziz heykelleri ve dini resimleri parçaladığı büyük isyan) sırasında, Protestanlar arasında “Papaz olmaktansa Türk olmayı tercih ederim” anlamına gelen bu slogan duyuldu.Bu ifade, Osmanlı’ya duyulan gerçek bir bağlılıktan çok, Katolik İspanya’ya karşı öfkenin sembolik bir ifadesiydi.
Tarihî belgeler, Osmanlı’nın o dönemde Hollanda’ya doğrudan askerî yardım gönderdiğini doğrulamıyor. Ancak Osmanlı’nın İspanya’yı başka cephelerde meşgul etmesi, özellikle Doğu Akdeniz ve Kuzey Afrika’da, Hollandalı isyancıların dolaylı olarak nefes almasını sağladı.
DOLAYLI ASKERÎ DESTEK
Osmanlı donanması, 1570’ler ve 1580’lerde Akdeniz’de İspanyol kuvvetlerine karşı sürekli operasyonlar düzenledi. Bu, İspanya’nın askerî kaynaklarını bölmeye zorladı.
Ayrıca Osmanlı himayesindeki Kuzey Afrika korsanları (Barbaros’un mirasçıları), Akdeniz’de İspanyol ticaret yollarına saldırarak, İspanya’nın Atlantik’te Hollanda’ya karşı kurduğu baskıyı hafifletti.
DİPLOMATİK TEMASLARIN BAŞLANGICI
1580’lerin sonlarından itibaren Hollandalı tüccarlar, Osmanlı limanlarında görülmeye başladı. Ancak resmî tanışma ve diplomatik ilişki, Hollanda’nın bağımsızlığının uluslararası alanda tanınmasından önce gerçekleşmedi.
Bu temaslar, 1612’de Cornelis Haga’nın İstanbul’a büyükelçi olarak atanmasıyla resmiyet kazandı. Yani Seksen Yıl Savaşı’nın büyük bölümünde ilişkiler gayriresmî ve dolaylı düzeyde kaldı.
OSMANLI’NIN STRATEJİK HESABI
Osmanlı yönetimi, Katolik Habsburg ittifakını (İspanya-Avusturya) zayıflatmayı Avrupa politikasının temel hedeflerinden biri olarak görüyordu. Bu nedenle Protestan güçlerle —İngiltere, Fransa’daki Huguenotlar ve Hollanda doğrudan ittifak kurmasa da çıkar paralelliğini gözetti.
16. yüzyılın son çeyreğinde Osmanlı, İngiltere ile sıcak ilişkiler geliştirmişti. İngiliz-Hollanda deniz işbirliği de Osmanlı için dolaylı bir stratejik avantaj sağlıyordu.
TARİHÎ DEĞERLENDİRME
*Osmanlı’nın Hollanda’ya doğrudan asker gönderdiğine dair birincil kaynak bulunmamaktadır.
*Dolaylı etkiler Akdeniz’de İspanya’yı meşgul etmek, deniz ticaret yollarında baskı kurmak, Protestanlara moral desteği somut olarak tespit edilebilmektedir.
*1612’de verilen ahitname ile bu dolaylı temaslar, resmî diplomatik ilişkiye dönüşmüştür.
*Dolayısıyla Osmanlı’nın Seksen Yıl Savaşı’ndaki rolü, destekçi ama sahada olmayan bir müttefik şeklinde tanımlanabilir.
***********************
HET RAADSELACHTIGE VERHAAL VAN DE REUZENLAMP DIE VANUIT NEDERLAND NAAR HET OSMANSE RIJK WERD GESTUURD: WAT GEBEURDE ER MET HET 400 JAAR OUDE DIPLOMATIEKE GESCHENK?
Na 400 jaar is er geen spoor teruggevonden van deze lamp. In welke moskee werd hij geplaatst? Bereikte hij werkelijk Istanboel? Staat hij vandaag in een museum, of is hij volledig verdwenen?
Onderzoeker en historicus Mehmet Tütüncü doet een oproep aan alle betrokken instellingen:
“Laten we samen het spoor van dit verloren kunstwerk volgen. Want deze lamp is niet zomaar een lichtbron, maar een symbool van 400 jaar vriendschap.”
Een reportage van İlhan KARAÇAY:
Het jaar 1612, waarin de diplomatieke fundamenten van de betrekkingen tussen het Osmaanse Rijk en Nederland werden gelegd, staat met gouden letters in de geschiedenis van beide landen. Cornelis Haga, de eerste Nederlandse ambassadeur die naar Istanboel werd gestuurd, ging niet alleen de geschiedenis in als een politieke vertegenwoordiger, maar ook als een culturele gezant.
Bij Haga’s komst verleende sultan Ahmed I de Nederlanders een Ahitname (kapitulatieverdrag). Hiermee kregen Nederlandse schepen veiligheidsgarantie in Osmaanse wateren, vrijstelling van douanerechten en een officiële status in de Levant-handel.
Dit was voor Nederland niet alleen een diplomatiek succes, maar betekende ook de opening van een “gouden poort” naar de oosterse handel.
HET ONTSTAAN VAN DE NEDERLANDS-OSMAANSE RELATIES
De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden werd in 1581 onafhankelijk van Spanje en groeide in korte tijd uit tot een belangrijke maritieme macht. Maar in de Osmaanse gebieden beschikten de Nederlanders niet over kapitulatierechten zoals de Engelsen en Fransen. Daarom zetten Nederlandse kooplieden stappen om veilige handelsrechten in de Middellandse Zeehavens te verkrijgen.
Cornelis Haga wist zich onmiddellijk aan te passen aan het Osmaanse hofprotocol en bouwde een hechte vriendschap op met grootadmiraal Halil Paşa. Met het Ahitname van 1612 kreeg Nederland officiële handelsrechten in Osmaans gebied.
HET BESLUIT VAN EEN DANKGESCHENK
Het succes van Haga werd in Den Haag met vreugde ontvangen. De Staten-Generaal besloot de sultan een speciaal geschenk te sturen dat zowel de dankbaarheid als de artistieke en ambachtelijke kunde van Nederland zou tonen: een gigantische, met bladgoud versierde lamp, een technisch meesterwerk van die tijd.
In de officiële registers staat: “Voor de Grote Sultan en de hoge paşa’s zullen geschenken worden bereid die de rijkdom en de kunstkracht van ons land tonen.”
Deze lamp, ontworpen door de Amsterdamse bouwmeester en beeldhouwer Hendrick de Keyser, was bedoeld voor de nieuwe moskee die sultan Ahmed liet bouwen.
KUNST- EN TECHNISCH MEESTERWERK: DE LAMP
Archiefbeschrijvingen tonen aan dat deze lamp niet slechts een geschenk was, maar een 17e-eeuws kunst- en techniekicoon:
Ontwerper: Hendrick de Keyser
Kosten: Alleen al de arbeid 500 gulden – een astronomisch bedrag in die tijd
Afmetingen: Groot genoeg om een mens te bevatten
Vorm: Boven- en onderzijde in de vorm van een eikel, in klassieke stijl
Materiaal: Houten corpus, verguld met bladgoud
Glas: Luxe “Moskovisch glas” (mica)
Verlichting: Koperen kroon met 20 lampen (sommige bronnen spreken van 20–60 glazen lampen)
Techniek: Rook kon ontsnappen maar liet geen roet achter – geavanceerd ventilatiesysteem
Decoratie: Sikkelmotieven en verfijnde houtsnijwerken
Dit alles verenigde oogverblindende esthetiek met de meest geavanceerde technologie van die tijd.
ANDERE DIPLOMATIEKE GESCHENKEN
De lamp werd niet alleen gestuurd. Onder de andere geschenken aan de Ottomanen bevonden zich:
Chinees porselein
Venetiaans glaswerk
Europese kaarten en atlassen
Mechanische, bewegende papegaaifiguren
Goud- en zilverversierde harnassen
Zeldzame tapijten en zijden stoffen
Een wandtapijt van 40 m² uit Delft met “Turkse bloemen”
Deze geschenken weerspiegelden zowel de artistieke als commerciële macht van Nederland.
DE REIS EN DE OVERHANDIGING
De geschenken werden zorgvuldig in kisten verpakt in Amsterdam. Voor het transport werd gekozen voor het sterke vrachtschip De Zwarte Beer.
Een 17e-eeuwse zeereis volgde een lange en gevaarlijke route: via de Noordzee, het Kanaal, de Golf van Biskaje en de Straat van Gibraltar naar de Middellandse Zee. Eenmaal in Osmaanse wateren kreeg het schip bescherming van de Osmaanse vloot. Aan boord waren behalve de lading ook een speciaal beveiligingsteam, diplomaten en een tolk.
Bij aankomst in Istanboel werden de geschenken volgens het hofprotocol eerst aan de ambtenaren en daarna in de Arz Odası aan sultan Ahmed I aangeboden.
Waar de lamp daarna terechtkwam in het Topkapıpaleis of in de Blauwe Moskee – is onbekend.
HET LOT VAN DE LAMP: OPEN VRAGEN
Na 400 jaar is er geen spoor teruggevonden van deze lamp. In welke moskee werd hij geplaatst? Bereikte hij werkelijk Istanboel? Staat hij vandaag in een museum, of is hij volledig verdwenen?
VOORNAAMSTE SCENARIO’S VAN HISTORICI:
Hij werd geplaatst in de Blauwe Moskee en raakte bij latere renovaties verloren. Hij werd opgeslagen in het Topkapıpaleis en verging door zijn houten structuur. Hij ging verloren in de grote brand van Istanboel in 1660. Hij werd in de 19e eeuw naar het buitenland gebracht of verkocht.
CULTURELE WAARDE EN ONDERZOEKS OPROEP
Deze lamp was een symbool van de historische brug tussen beide landen. Zijn verdwijning betekent een vergeten bladzijde in het gezamenlijke geheugen.
Daarom doet onderzoeker Mehmet Tütüncü (die onlangs een hersenkramp en vorige week een hartkramp doormaakte, maar inmiddels herstellende is) een oproep aan alle instellingen in het bijzonder het Topkapıpaleis, de Süleymaniye- en Blauwe Moskee-archieven, het Museum voor Turkse en Islamitische Kunst en het Rijksmuseum in Nederland: “Laten we samen het spoor van dit verloren kunstwerk volgen. Want deze lamp is niet zomaar een lichtbron, maar een symbool van 400 jaar vriendschap.”
Misschien duikt dit unieke object ooit weer op in een museumdepot of in een vergeten hoek van een moskee en zullen zowel de geschiedenis als de vriendschap opnieuw verlicht worden.
DE ROL VAN HET OSMANSE RIJK IN DE TACHTIGJARIGE OORLOG
De rol van het Osmaanse Rijk in de Nederlandse Opstand tegen Spanje
De Tachtigjarige Oorlog (1568–1648) was de lange strijd van de Nederlanden tegen het Spaanse Habsburgse gezag. Tijdens deze oorlog werd er geen formeel bondgenootschap gesloten tussen het Osmaanse Rijk en de Republiek der Nederlanden. Maar de geopolitieke omstandigheden en de positie van de Ottomanen in de Europese politiek zorgden wel voor een indirecte toenadering.
Gezamenlijke vijand: de Spaanse Habsburgers
Vanaf het midden van de 16e eeuw vochten de Ottomanen en Spanje om de heerschappij in de Middellandse Zee. De Slag bij Lepanto in 1571 is daarvan het bekendste voorbeeld.
Voor Spanje waren de Ottomanen de grootste militaire bedreiging in de Middellandse Zee; voor de Nederlanders waren de Spanjaarden de onderdrukkende macht achter de religieuze en politieke druk. Zo vielen de belangen samen in het verzwakken van een gezamenlijke vijand.
De slogan “Lieber Turks dan Paaps” en de werkelijkheid
Tijdens de Beeldenstorm in 1566 klonk onder de protestanten de leus “Lieber Turks dan Paaps” (liever Turks dan pauselijk). Deze uitroep betekende eerder een symbolisch protest tegen het katholieke Spanje dan een echte verbondenheid met de Ottomanen.
Historische bronnen tonen niet aan dat de Ottomanen daadwerkelijk troepen naar Nederland stuurden. Wel zorgden de Osmaanse aanvallen op Spanje in andere regio’s, vooral in de oostelijke Middellandse Zee en Noord-Afrika, voor een indirecte verlichting van de druk op de Nederlandse opstandelingen.
INDIRECTE MILITAIRE STEUN
De Osmaanse vloot voerde in de jaren 1570 en 1580 voortdurende operaties tegen Spaanse troepen in de Middellandse Zee, waardoor Spanje zijn militaire middelen moest verdelen.
Daarnaast vielen Noord-Afrikaanse zeerovers onder Osmaanse bescherming Spaanse handelsroutes in de Middellandse Zee aan, wat de Spaanse druk op de Atlantische handel met Nederland verminderde.
BEGIN VAN DIPLOMATIEKE CONTACTEN
Vanaf het einde van de jaren 1580 verschenen Nederlandse kooplieden in Osmaanse havens. Maar formele diplomatieke betrekkingen ontstonden pas later, na de internationale erkenning van de Nederlandse onafhankelijkheid.
Deze contacten kregen officiële status in 1612 met de benoeming van Cornelis Haga als ambassadeur in Istanboel. Tijdens het grootste deel van de Tachtigjarige Oorlog bleven de relaties dus informeel en indirect.
STRATEGISCHE OVERWEGINGEN VAN HET OSMANSE RIJK
Het Osmaanse beleid was gericht op het verzwakken van het katholieke Habsburgse blok (Spanje en Oostenrijk). Daarom hield het rijk rekening met protestantse machten als Engeland, de Franse hugenoten en de Nederlandse Republiek, ook al was er geen officieel verbond.
In de late 16e eeuw ontwikkelde het Osmaanse Rijk nauwe betrekkingen met Engeland. De Engels-Nederlandse samenwerking op zee bood de Ottomanen indirect strategisch voordeel.
CONCLUSIE EN HISTORISCHE EVALUATIE
Er bestaan geen primaire bronnen die aantonen dat de Ottomanen daadwerkelijk troepen naar Nederland stuurden.
Indirecte effecten zijn wel aantoonbaar: Spanje werd in de Middellandse Zee beziggehouden, handelsroutes kwamen onder druk te staan en de protestanten kregen morele steun.
Met het Ahitname van 1612 werden de informele contacten omgezet in officiële diplomatieke betrekkingen.
De rol van de Ottomanen in de Tachtigjarige Oorlog kan dus worden omschreven als die van een ondersteunende, maar niet fysiek aanwezige bondgenoot.
30 Ağustos Zafer Bayramı 103’üncü yıl kutlaması Lahey Büyükelçiliğimizde yapıldı.
‘Çiçeği burnunda’ Büyükelçimiz Fatma Ceren Yazgan ve Askeri Ataşemiz Umut Gökaslan’ın ev sahipliğindeki Kutlama resepsiyonuna Hollandalılar da saygı duydu.
Uluslararası Yüksek Adalet Divanı’nın bulunduğu Lahey, çocukluğumda bile beni duygulandırırdı…
(Haberin Hollandacası en altta. De Nederlandse versie van het bericht staat onderaan)
İlhan KARAÇAY yazdı:
Henüz yaşım çok küçükken, radyo ve gazetelerde sıkça duyduğum “Lahey” ismi, bende tarifsiz bir heyecan uyandırırdı. Bunun sebebi, bu şehirde insanlığın adalet arayışını temsil eden iki önemli kurumun bulunmasıydı: Devletler arasındaki anlaşmazlıkları çözmek için görev yapan Yüksek Adalet Divanı ve savaş suçlularını yargılayan mahkeme…
Çocukluk yıllarımda zihnime kazınan bu iki kurum, gençliğe adım attığımda gazeteci kimliğimle yolumun düştüğü yerler oldu. Hürriyet gazetesi adına Benelüks muhabirliği yaptığım dönemde, Türkiye-Yunanistan arasındaki Ege sorununun yargılanmasını Lahey’den takip etme şansına erişmiştim. Hatta, Türkiye’nin Lahey Sarayı’na hediye ettiği devasa halının hikâyesini de kaleme almıştım.
İşte böylesine duygusal bir bağ kurduğum Lahey’de, dün akşam 30 Ağustos Zafer Bayramımız coşkuyla kutlandı.
DİPLOMASİ VE ASKERİ DİSİPLİNİN YAN YANA GELDİĞİ AKŞAM
Henüz birkaç gün önce Hollanda’ya atanan ve Kral Willem Alexander’e güven mektubunu dahi sunmamış olan Büyükelçimiz Fatma Ceren Yazgan, Lahey’deki ilk ulusal gün resepsiyonuna ev sahipliği yapmanın mutluluğunu yaşadı. Büyükelçimize, resepsiyonun organizasyonunda Askeri Ataşemiz Deniz Yarbay Umut Gökaslan eşlik etti.
Ben de bu anlamlı resepsiyonda davetliler arasındaydım. Büyükelçimizin ve Ataşemizin beni kapıda sıcak bir tebessümle karşılamaları, doğrusu bana çocukluk yıllarımın o ilk “Lahey heyecanını” yeniden hissettirdi.
Resepsiyona, başta Amsterdam Başkonsolosumuz Mahmut Burak Ersoy, Rotterdam Başkonsolosumuz Sevgi Kısacık, Deventer Başkonsolosumuz Hakkı Emre Yunt, Maslahatgüzarımız ve diğer Büyükelçilik ve Başkonsolosluk mensuplarıyla, çok sayıda ülkenin büyükelçileri, askeri temsilciler, yabancı misyon şefleri, Hollanda’da görev yapan Türk askerleri ve Sivil Toplum Kuruluşu temsilcileri katıldı.
Büyükelçilik binasının etrafında Hollanda polisinin sürekli devriye gezdiğini görmek ise, adeta “Bu kutlamayı biz de önemsiyoruz” mesajı taşıyordu.
KONUŞMALAR
Kutlamanın açış konuşmasını Askeri Ataşemiz Deniz Yarbay Umut Gökaslan yaptı ve özetle şöyle dedi:
“30 Ağustos Zaferi, Türk milletinin bağımsızlık iradesinin ve ordumuzun kararlılığının simgesidir. Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün ‘Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz’dir, ileri!’ emriyle vücut bulan bu zafer, bağımsızlık tutkumuzun ve milletimizin sarsılmaz azminin en parlak göstergesidir. Bugün burada, sadece bir askeri zaferi değil, aynı zamanda özgürlüğe, demokrasiye ve barışa adanmış bir milletin kararlılığını kutluyoruz. Türk Silahlı Kuvvetleri olarak bizler, bu tarihi mirası geleceğe taşımanın onurunu yaşıyoruz.”
Ardından kürsüye gelen Büyükelçimiz Fatma Ceren Yazgan, diplomatik zarafetiyle şunları dile getirdi:
“30 Ağustos Zaferi, yalnızca Türkiye için değil, insanlık için de bir ilham kaynağıdır. Çünkü bu zafer, işgal altındaki bir halkın, Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün önderliğinde yeniden ayağa kalkabileceğinin en güçlü ispatıdır. Atatürk’ün ‘Yurtta sulh, cihanda sulh’ ilkesinden ilham alarak, bizler de özgürlüğün, barışın ve dostluğun yılmaz savunucuları olmayı sürdürüyoruz. Hollanda’daki görevime başlar başlamaz, böylesi anlamlı bir günde sizlerle bir araya gelmekten büyük onur duyuyorum.”
BAHÇEDEKİ SOHBETLER
Konuşmaların ardından resepsiyon Büyükelçiliğin bahçesinde devam etti. Misafirler, yaz güneşinin aydınlattığı yemyeşil bahçede, dostane sohbetler eşliğinde Türk mutfağından ikramlarla ağırlandılar.
O akşam, Lahey’deki Büyükelçiliğimizin duvarları sadece diplomatik nezaket ve askeri disipline değil; aynı zamanda ulusal gururumuza da ev sahipliği yaptı. Bu kutlama, Türk bayrağının Lahey semalarında bir kez daha onurla dalgalandığı unutulmaz bir gün olarak hafızalara kazındı.
Çocukluğumda adını duyduğumda kalbimi titreten Lahey’de, yıllar sonra Türk bayrağının gölgesinde yeniden duygulanmak bana büyük bir onur verdi.
****************
DEN HAAG OPENT ZIJN HART VOOR ONZE OVERWINNINGSDAGVIERING
De 103e herdenking van de Overwinningsdag van 30 augustus werd gevierd in onze Ambassade in Den Haag.
Onze kersverse ambassadeur Fatma Ceren Yazgan en onze militaire attaché Umut Gökaslan waren gastheer en gastvrouw van de receptie, die ook door de Nederlanders met respect werd begroet.
Het Internationaal Gerechtshof in Den Haag maakte zelfs in mijn kindertijd al diepe indruk op mij…
Geschreven door İlhan KARAÇAY:
Toen ik nog heel jong was, riep de naam “Den Haag”, die ik vaak op de radio en in de kranten hoorde, bij mij een onbeschrijfelijke emotie op. De reden daarvoor was dat deze stad twee belangrijke instellingen huisvestte die de zoektocht van de mensheid naar gerechtigheid symboliseerden: Het Internationaal Gerechtshof, dat geschillen tussen staten beslecht, en het Internationaal Strafhof, dat oorlogsmisdadigers berecht.
Deze twee instellingen, die mijn jeugd in mijn geheugen hebben gegrift, kwamen op mijn pad toen ik jongvolwassen werd en als journalist aan de slag ging. Tijdens mijn werk als Benelux-correspondent voor de krant Hürriyet had ik de kans om in Den Haag de behandeling van het geschil tussen Turkije en Griekenland over de Egeïsche Zee te volgen. Ik heb zelfs het verhaal geschreven van het enorme tapijt dat Turkije aan het Paleis van Justitie in Den Haag heeft geschonken.
En zo werd gisterenavond, in deze stad waarmee ik zo’n emotionele band heb, onze Overwinningsdag van 30 augustus met groot enthousiasme gevierd.
EEN AVOND WAAROP DIPLOMATIE EN MILITAIRE DISCIPLINE SAMENKWAMEN
Onze nieuwe ambassadeur Fatma Ceren Yazgan, die nog maar enkele dagen geleden naar Nederland is gekomen en haar geloofsbrieven nog niet eens aan Koning Willem-Alexander heeft aangeboden, had de eer haar eerste nationale feestdag in Den Haag te organiseren. Zij werd daarbij vergezeld door onze militaire attaché, kapitein-ter-zee Umut Gökaslan.
Ik was ook aanwezig op deze betekenisvolle receptie. Het warme welkom van onze ambassadeur en onze attaché bij de ingang deed mij opnieuw die eerste “Den Haag-emotie” uit mijn jeugd voelen.
Aan de receptie namen onder anderen deel onze Consul-Generaal in Amsterdam, Mahmut Burak Ersoy, onze Consul-Generaal in Rotterdam, Sevgi Kısacık, onze Consul-Generaal in Deventer, Hakkı Emre Yunt, onze Zaakgelastigde en andere leden van de Ambassade en Consulaten, evenals talrijke ambassadeurs van verschillende landen, militaire vertegenwoordigers, hoofden van buitenlandse missies, Turkse militairen die in Nederland gestationeerd zijn en vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties.”
Het zien van de voortdurende patrouilles van de Nederlandse politie rond het ambassadegebouw gaf de indruk van een boodschap: “Ook wij hechten belang aan deze viering.”
TOESPRAKEN
De openingsrede werd gehouden door onze militaire attaché, kapitein-ter-zee Umut Gökaslan, die in het kort het volgende zei:
“De Overwinning van 30 augustus is het symbool van de wil tot onafhankelijkheid van het Turkse volk en van de vastberadenheid van ons leger. Deze overwinning, tot stand gekomen door het bevel van Gazi Mustafa Kemal Atatürk ,‘Soldaten! Uw eerste doel is de Middellandse Zee, vooruit!’ – is het meest glanzende bewijs van onze passie voor onafhankelijkheid en van de onwrikbare vastberadenheid van ons volk. Vandaag vieren we hier niet alleen een militaire overwinning, maar ook de vastberadenheid van een volk dat zich inzet voor vrijheid, democratie en vrede. Als Turkse Strijdkrachten dragen wij met trots de eer deze historische erfenis naar de toekomst te brengen.”
Daarna nam onze ambassadeur Fatma Ceren Yazgan het woord en sprak met diplomatieke elegantie:
“De Overwinning van 30 augustus is niet alleen voor Turkije, maar ook voor de mensheid een bron van inspiratie. Want deze overwinning is het krachtigste bewijs dat een volk onder bezetting, onder leiding van Gazi Mustafa Kemal Atatürk, opnieuw kan opstaan. Geïnspireerd door Atatürk’s principe ‘Vrede in het binnenland, vrede in de wereld’, blijven wij onvermoeibaar pleitbezorgers van vrijheid, vrede en vriendschap. Het is voor mij een grote eer om juist aan het begin van mijn ambtstermijn in Nederland, op zo’n betekenisvolle dag, samen met u hier te zijn.”
GESPREKKEN IN DE TUIN
Na de toespraken ging de receptie verder in de tuin van de Ambassade. De gasten werden, onder de warme zomerzon en in een groene omgeving, ontvangen met vriendschappelijke gesprekken en heerlijke gerechten uit de Turkse keuken.
Die avond waren de muren van onze Ambassade in Den Haag niet alleen getuige van diplomatieke hoffelijkheid en militaire discipline, maar ook van onze nationale trots. Deze viering werd een onvergetelijke dag waarop de Turkse vlag opnieuw met trots wapperde boven de hemel van Den Haag.
Het gaf mij grote eer om, in Den Haag, de stad die mijn hart al in mijn jeugd deed kloppen – opnieuw ontroerd te worden onder de schaduw van de Turkse vlag.
Türk Göçünün 61’inci Yılında Açılan Bir Bellek Mekânı
Hayırsever bir ailenin milyonlarca euro harcayarak yaptırdığı müzede, Türk göçmenler de yer alıyor.
Müzede, şahsımın çektiği bazı fotoğrafların bulunması, hayatımda yaşadığım en büyük gururlardan biridir.
(Haberin Hollandacası en altta.
De Nederlandse versie van het bericht staat onderaan)
İlhan KARAÇAY yazdı:
Rotterdam’ın Katendrecht liman bölgesinde yükselen FENIX Museum of Migration, yalnızca bir müze değil, milyonlarca insanın yolculuklarını, umutlarını ve hatıralarını içinde barındıran dev bir bellek mekânıdır. Açılış tarihi de tesadüf değildir: 19 Ağustos günü, Hollanda’ya Türkiye’den göçün 61’inci yılı burada kutlanmış ve bu anlamlı etkinliğe ev sahipliği yapılmıştır.
Böylesine özel bir tarihte kapılarını açan FENIX, göçün hüzünlü ve umutlu öykülerini ziyaretçilerin gözleri önüne sererken, benim de hayatımdan ve arşivimden izler taşıyor.
GÖÇÜN LİMANINDAN GÖÇÜN MÜZESİNE
FENIX’in bulunduğu Katendrecht bölgesi, bir zamanlar Amerika’ya göç eden milyonlarca Avrupalının uğurlandığı limandı. Buradan ayrılan gemiler, daha iyi bir yaşam umuduyla yeni kıtalara yol alan aileleri taşıyordu. İşte bu tarihî bağlam, göç temasını bu müzeye adeta kader gibi işlemiştir.
Bina, Çinli mimar Ma Yansong’un yönettiği MAD Architects tarafından yeniden tasarlandı. En dikkat çekici öğelerden biri, 30 metreyi bulan ve “Tornado” adı verilen çift sarmal merdiven. Bu mimari eser, göçün karmaşıklığını, döngüsünü ve yükselişini simgeliyor.
GÖÇ HİKÂYELERİYLE DOLU SALONLAR
Müzenin en etkileyici bölümlerinden biri, “Valizler Labirenti”. Dünyanın dört bir yanından bağışlanan 2.000’den fazla valiz, sahiplerinin hikâyeleriyle sergileniyor. Her bir valizin ardında bir aile, bir yolculuk, bir umut, bazen de bir hüzün gizli. Ziyaretçiler bu labirentte dolaşırken, insanlığın ortak yolculuğuna tanıklık ediyor.
Bir diğer dikkat çekici sergi ise “The Family of Migrants”. Edward Steichen’in ünlü sergisinden esinlenen bu bölümde, göçün farklı dönemlerden ve coğrafyalardan yüzlerce fotoğrafla anlatıldığı geniş bir görsel arşiv sunuluyor.
Ve işte tam da burada benim hikâyem devreye giriyor. Çünkü müzede sergilenen kareler arasında benim çekmiş olduğum fotoğraflar da bulunuyor.
FOTOĞRAF ÇEKERKEN HİSSETTİKLERİM
Benim için fotoğraf, sadece bir görüntüyü sabitlemek değil; bir dönemin ruhunu, bir topluluğun heyecanını, bir yüzün umudunu, bir bakışın hüznünü ebedileştirmekti.
Geçmişte Hollanda’daki Türk toplumunun sosyal, kültürel, sportif ve dini faaliyetlerini fotoğraflarken, adeta onların hayatlarına eşlik ediyordum. Bir düğünde gençlerin coşkusunu, bir Ramazan akşamında iftar sofralarının paylaşımını, bir futbol sahasında ter döken çocukların enerjisini, bir kültür şenliğinde sahneye çıkan sanatçıların heyecanını objektifime yansıtırken; aslında kendi kalbime de kazıyordum.
Her kare, bir hatıranın geleceğe emanet edilmesi demekti. O günlerde içimde hep şu his vardı: “Bugün çektiklerim, yarının hafızasında bir belge olacak.”
FOTOĞRAFLARIMIN SERGİ YOLCULUĞU
Aradan yıllar geçti. Elimde biriken 15 bin fotoğraf, artık sadece benim değil, toplumun ortak hafızasına aitti. İşte bu fotoğraflardan bazıları önce Atlas Cultural Center’ın Türkiye ve Hollanda’daki sergilerinde görücüye çıktı. İnsanların kendi geçmişlerinden kareleri görünce yaşadığı duygusal anlara tanık olmak, bana tarifsiz bir sevinç verdi.
Atlas Cultural Center’a verdiğim 15 bin kadar fotoğraf, yukarıdaki kupürlerde görülen karelerden kaynaklanıyordu. Kupürlerdeki fotoğrafların orijinalleri, hem Hollanda’da hem de Türkiye’deki sergilerde yer aldı.
Ve şimdi, bu fotoğraflardan bazıları FENIX Museum of Migration’da sergileniyor. O dev müzenin salonlarında, dünya göç tarihinin görsel anlatımı içinde benim karelerimin de yer alması, hayatımda yaşadığım en büyük gururlardan biridir.
Benim için bu kareler; sadece bir gazetecinin ve fotoğrafçının emeği değil, aynı zamanda göçün içinden geçmiş bir toplumun aynasıdır. İnsanların yüzlerindeki gururu, özlemi, sevinci ve hüznü objektifimden geçerek artık evrensel bir belleğe dönüşüyor. Ve bu belleğin bir parçası olmak, hayatımın en anlamlı ödülü oldu.
MÜZE DEĞİL, TOPLUMSAL BULUŞMA NOKTASI
FENIX sadece bir sergi mekânı değil. Giriş katında yer alan “Plein” adlı dev alan, halka açık ve ücretsiz bir buluşma noktası olarak tasarlandı. Burada dil kursları, dans gösterileri, yemek etkinlikleri ve pazarlar düzenleniyor.
Ayrıca, Türk mutfağından esinlenen “Anatolian Café & Bakery” ve İtalyan dondurmacılığını yaşatan Granucci Gelato da ziyaretçileri ağırlıyor. Yani burası, yalnızca göçü anlatan bir müze değil, göçmenlerin kültürünü yaşatan bir yaşam alanı.
FENIX’in içindeki Anatolian Café & Bakery, Anadolu’nun simit, börek, baklava ve ayran gibi tatlarını Rotterdam’a taşıyor.
TÜRK GÖÇÜNÜN 61 YILLIK SERÜVENİ
FENIX, 16 Mayıs 2025’te açıldı. Açılışın hemen ardından, 19 Ağustos 1964’te Türkiye’den Hollanda’ya başlayan göç serüveni burada sembolik bir anlamla anıldı. Çünkü Hollanda’daki Türkler, göçün en önemli aktörlerinden biri.
Bugün Rotterdam sokaklarında Türkçe duyduğumuzda, market raflarında simit gördüğümüzde ya da sokak köşelerinde Türk kahvesi içtiğimizde, bunun ardında 61 yıllık bir emek, alın teri ve uyum süreci yatıyor.
BİR HAFIZA, BİR TANIKLIK VE BİR GELECEK
Dünyada göç üzerine böylesine kapsamlı ve etkileyici başka bir müze yok. FENIX, sadece göçün tarihini değil, göçmenlerin acılarını, umutlarını ve yarattıkları yeni hayatları da görünür kılıyor.
Benim için ise bu müze, bir gazetecinin tanıklığının, bir fotoğrafçının kadrajının ve bir göçmenin hikâyesinin evrensel belleğe dâhil olmasının en somut örneğidir. Göçün acılarını ve umutlarını bir araya getiren bu mekân, sadece geçmişi değil geleceği de anlatıyor.
MÜZENİN KURULUŞU, AMACI VE MALİYETİNİN PERDE ARKASI
Kurucular ve Finansman
Müze, 2016 yılında hayırsever bir kuruluş olan Droom en Daad (Hayal ve Eylem) Vakfı tarafından başlatıldı. Vakfın başında, Amsterdam Rijksmuseum’un eski direktörü Wim Pijbes bulunuyor.
Finansman ise Hollanda merkezli Van der Vorm ailesi tarafından sağlandı. Aile, Holland–America Line gemicilik şirketiyle ilişkili olup, bu şirket göçmenlerin Avrupa’dan Amerika’ya taşınmasında önemli bir rol oynamıştır.
Yani girişimin tamamen kâr amacı gütmeyen, kültürel ve toplumsal bir misyona sahip olduğu ve hayırsever destekle finanse edildiği açıkça görülüyor.
NEDEN ESKİ BİR DEPO?
Müzenin yeri, Katendrecht yarımadasındaki eski Fenix depolarıdır. Bu yapı, 1923 yılında inşa edilmiş ve Holland–America Line’ın San Francisco depoları olarak hizmet vermiştir. Milyonlarca Avrupalı göçmen buradan gemilere binerek Amerika’ya yola çıkmıştır.
İkinci Dünya Savaşı’nda ve sonrasında yangınlarla zarar gören yapı, “yeniden doğuş” yani “Fenix” metaforunu taşıması açısından birebirdir. Hem tarihî mirasın korunmasına hem de yerin anlamına dayanarak göç temasını somutlaştıran güçlü bir mekân sunar.
MALİYETLİ RESTORASYON VE MİMARİ VİZYON
Fenix II deposu, 2018’de Droom en Daad Vakfı tarafından satın alındı. Ardından 2020’de yenileme çalışmaları başladı ve yerel Bureau Polderman ekibiyle yürütüldü.
Restorasyon sırasında: Eski beton iç yapı büyük ölçüde korunarak yeniden kullanıldı; cephe ve tavanlar camla değiştirildi. Böylece mekân hem ışık alan hem de modern bir görünüme kavuştu.
AMAÇ: GÖNÜLLÜLÜK MÜ, KAZANÇ MI?
Bu girişim, açıkça kâr amacı gütmeyen kültürel bir projedir.
Amaç, kâr elde etmek değil; göç deneyimlerini sanat ve mimari aracılığıyla görünür kılmak, insanileştirmek, duygusal bir bağ kurmak ve göçün evrensel olduğunu göstermektir.
Müze, göçmenlerin taşıdığı umut, zorunluluk, hasret gibi duyguları anlamak üzerine bir belleğe dönüşüyor. Müdire Anne Kremers’in vurguladığı gibi: “Göç, biyolojik bir ihtiyaçtır; politik değil, insanidir.”
Müzenin kuruluş süreci, Hollanda’daki güçlü hayırseverlik geleneğinin bir ürünü. 2016’da kurulan Droom en Daad Vakfı projeyi üstlendi, finansmanı ise Hollanda’nın köklü iş dünyası ailesi Van der Vormlar sağladı. Vakfın başında Rijksmuseum’un eski direktörü Wim Pijbes bulunuyor.
Vakıf Başkanı Wim Pijnes ve patron Nico van der Vorm
Müzenin adresi de tesadüf değildir. FENIX, 1923’te inşa edilen eski bir liman deposunda hayat buldu. Bu depo, 20’nci yüzyılın ilk yarısında Avrupa’dan Amerika’ya yola çıkan milyonlarca göçmenin kalkış noktasıydı. İkinci Dünya Savaşı’nda hasar gören ve yıllar içinde harabeye dönen yapı, yeniden dirilişi simgeleyen anlamıyla seçildi. Müzenin adı da buradan geliyor: “Küllerinden doğan Anka kuşu” yani Fenix.
Restorasyon için milyonlarca euro harcandı. 2018’de satın alınan depo, 2020’den itibaren yenileme çalışmalarına alındı.
Tüm bu çalışmalar, kâr amacıyla değil; göçün evrensel hikâyesini görünür kılmak ve insana dair ortak bir deneyimi paylaşmak için gerçekleştirildi. Müzenin yöneticileri, “Göç politik değil, insani bir olgudur” diyerek vizyonlarını ortaya koyuyor.
HOLLANDA’NIN EN ZENGİN AİLELERİNDEN VAN DER VORMLARIN SERVET HİKÂYESİ
Rotterdam’ın köklü ailelerinden Van der Vormlar, bugün 9 milyar euroyu aşan servetleriyle Hollanda’nın en zengin ikinci ailesi konumunda. İş dünyası dergisi Quote, ailenin sadece bir yıl içinde 200 milyon euro daha kazandığını yazdı. Peki bu dev servetin ardında nasıl bir hikâye var?
Kendir, kenevir ve keten lifinden ip, halat, kumaş üreten ve ticaretini yapan ‘Vlasçı’ (keten tüccarı) bir ailenin oğlu, Rotterdam’ın liman devi oldu.
Ailenin servetinin temelini atan Willem van der Vorm (1873-1957), aslında mütevazı bir kökene sahipti. Rotterdam yakınlarındaki IJsselmonde’da bir keten çiftçisinin oğlu olarak doğdu. 1890’da şansını denemek için Rotterdam’a taşındı. Önce çıraklık yaptı, sonra muhasebecilik eğitimi aldı ve Scheepvaart & Steenkolen Maatschappij (SSM) adlı kömür ve denizcilik şirketinde çalışmaya başladı.
Kısa sürede yükseldi, 1905’te şirketi devraldı ve kömür ticaretini büyüttü. 1930’larda şirketi gizli bir anlaşmayla satmasına rağmen, dışarıda hâlâ patron olarak görüldü. Satıştan elde ettiği sermayeyle arazi, sanat ve farklı iş alanlarına yatırım yaparak Rotterdam limanının en güçlü isimlerinden biri haline geldi.
HOLLAND AMERİKA LİJN İLE YÜKSELİŞ
1930’lu yıllarda Van der Vorm ailesi, Rotterdam ile Amerika arasında seferler yapan Holland Amerika Lijn (HAL) şirketine girdi. HAL’ı onlar kurmamıştı, ancak şirket iflasın eşiğine gelmişti. Willem’in de aralarında olduğu bir girişimci grubunun desteğiyle şirket kurtarıldı. Bu hamle aileye ciddi hisse ve yönetim kurulunda bir koltuk kazandırdı.
CRUISE TURİZMİ DÖNEMİ
1957’de çocuksuz Willem öldüğünde, servet yeğenlerine geçti. Yeğen Willy van der Vorm, 1960’ta HAL’ın başına geçti. Ancak o dönemde okyanus yolcu taşımacılığı, uçakların yükselişiyle cazibesini yitirmişti. Willy, şirketi batmaktan kurtarmak için yeni bir strateji geliştirdi: gemileri cruise turizmine yönlendirdi. Bu hamle, ailenin servetini korumasını sağladı. 1959’da inşa edilen SS Rotterdam gemisi, o dönemin sembolü oldu.
Willy’nin 1963’te ölümünden sonra görevi Nico van der Vorm devraldı. 1970’lerde büyük bir dönüşüm yaptı; yük taşımacılığını sattı, cruise işini büyüttü. Hatta Hollandalı mürettebatı daha ucuz Asyalı işçilerle değiştirdi. Şirketin merkezi de Rotterdam’dan ABD’ye taşındı.
1,2 MİLYAR GULDENLİK SATIŞ VE YATIRIM İMPARATORLUĞU
Baba Nico ve oğul Martijn van der Vorm
1988’de Nico ve oğlu Martijn, cruise işini Amerikalı bir rakibe sattı. Bu satıştan 1,2 milyar gulden (yaklaşık yarım milyar euro) gelir elde edildi. Ancak aile bu parayı harcamak yerine bir yatırım şirketine, yani HAL Investments’a dönüştürdü.
HAL Investments, denizcilik ve enerji şirketlerine yatırım yaptı. Daha sonra Pearle optik mağazaları alındı, bu girişim küresel GrandVision zincirine dönüştürüldü. 2015’te GrandVision borsaya açıldı, aile milyarlar kazandı. Sonraki yıllarda CoolBlue gibi popüler şirketlere ortak oldular, Eneco enerji şirketi için de adı geçen alıcılar arasında yer aldılar.
SERVET 16 KAT BÜYÜDÜ
Van der Vorm ailesinin başarısının sırrı, her dönemin koşuluna hızla uyum sağlamasında yatıyor. Rotterdam’ın liman gücünden, havacılığın deniz taşımacılığını bitirişine; cruise turizminin yükselişinden modern yatırım dünyasına kadar her değişime adapte oldular.
En önemlisi, elde ettikleri parayı savurganca harcamadılar; hep yeniden yatırım yaptılar. Bu sayede, 1988’de cruise işini sattıktan sonra aile servetini 16 kat artırmayı başardı.
Bugün Van der Vormlar, zaman zaman eleştirilen kararlarına rağmen, hâlâ Hollanda’nın en güçlü ve en zengin ailelerinden biri olarak dikkat çekiyor.
ZENGİNLİK PAYLAŞILINCA GÜZEL: VAN DER VORM AİLESİ 1000 YOKSUL AİLENİN BORCUNU DEFALARCA ÖDEDİ.
Düşünün ki, Hollanda’da binlerce kişi başını borçtan kaldıramıyor. Her ay kapılarına dayanan mektuplar, telefonlar, icralar… Hayatları kâbusa dönmüş. İşte tam bu noktada, Van der Vorm ailesi yeniden elini uzatıyor ve “Sen artık borçlu değilsin” diyor.
Evet, yanlış duymadınız. Felix Müzesi’nin kurucu ailesi Van der Vorm, geçmişteki üç yıl olduğu gibi, önümüzdeki üç yıl da 1000 ailenin borcunu tamamen silecek.
Aileye ait “Nieuw Vaarwater” (Yeni Akıntı) Vakfı, borçlu aileler adına alacaklılarla masaya oturuyor, pazarlık yapıyor. Sonra da aileye bağlı başka bir fon olan “Fonds de Loods”, borcun tamamını ödeyip dosyayı kapatıyor. Yani o aileler bir daha borç diye uyanmıyor sabahlara…
Van der Vorm ailesi aslında hayır işlerine yabancı değil. Daha önce Rotterdam’daki ünlü Boijmans van Beuningen Müzesi için kesenin ağzını açmışlardı. Yine enerji krizinde fatura ödeyemeyen binlerce dar gelirli aileye 15 milyon euro yardım etmişlerdi.
Çoğu zengin, bağışlarını reklam yapar gibi duyurur. Van der Vorm ailesi ise tam tersine, sessizce ve alçakgönüllülükle yapıyor yardımlarını…
Onlar için mesele şöhret değil, gerçekten ihtiyaç sahibine nefes aldırmak.
Bir yanda milyarlarca euroya sahip aileler… Diğer yanda üç kuruş borç yüzünden hayatı kararan insanlar… Van der Vorm ailesi işte bu uçurumu kapatmak için adım atıyor. Bu sadece 1000 ailenin değil, aslında tüm toplumun yükünü hafifletiyor.
Bazen zenginlik serveti artırmakla değil, paylaşmakla büyüyor.
Ve işte son nokta… Rotterdam’ın köklü Van der Vorm ailesi, sadece kültür ve sanata değil, en çaresiz anlarında insanlara da el uzatarak örnek bir tavır sergiliyor. Yüzlerce aileyi borç yükünden kurtarmak, yalnızca ekonomik bir destek değil; insanlığa bırakılmış bir umut mirasıdır.
**********************
EEN MIGRATIEMUSEUM ZONDER GELIJK IN DE WERELD: FENIX IN ROTTERDAM
Een geheugenplek geopend in het 61e jaar van de Turkse migratie.
In dit museum, dat tot stand kwam dankzij miljoenen euro’s van een filantropische familie, is ook ruimte voor Turkse migranten.
Dat enkele door mij gemaakte foto’s er te zien zijn, behoort tot de grootste trotsmomenten in mijn leven.
Door İlhan KARAÇAY:
Het in de Rotterdamse havenwijk Katendrecht verrijzende FENIX Museum of Migration is niet zomaar een museum, maar een groots geheugenhuis waarin de reizen, de hoop en de herinneringen van miljoenen mensen samenkomen. De openingsdatum was geen toeval: op 19 augustus werd hier het 61-jarig jubileum van de migratie vanuit Turkije naar Nederland gevierd en vond deze betekenisvolle gebeurtenis plaats.
Door juist op zo’n bijzondere datum de deuren te openen, toont FENIX de droevige én hoopvolle verhalen van migratie aan de bezoekers – en draagt het ook sporen van mijn leven en archief.
VAN DE HAVEN VAN MIGRATIE NAAR HET MUSEUM VAN MIGRATIE
De wijk Katendrecht, waar FENIX gevestigd is, was ooit de haven vanwaar miljoenen Europeanen naar Amerika vertrokken. De schepen die hier aanlegden, brachten families naar nieuwe continenten, gedreven door de hoop op een beter bestaan. Deze historische context maakt dat het thema migratie bijna als een lotsbestemming in dit museum is verweven.
Het gebouw werd herontworpen door MAD Architects onder leiding van de Chinese architect Ma Yansong. Een van de meest opvallende elementen is de dubbele spiraaltrap van wel 30 meter hoog, de “Tornado” genaamd. Dit architectonische kunstwerk symboliseert de complexiteit, de cycli en de opwaartse beweging van migratie.
ZALEN VOL MIGRATIEVERHALEN
Een van de meest indrukwekkende onderdelen van het museum is het “Labyrint van Koffers”. Meer dan 2.000 koffers, geschonken vanuit de hele wereld, worden er samen met de verhalen van hun eigenaars tentoongesteld. Achter elke koffer schuilt een familie, een reis, een hoop, en soms ook een verdriet. Terwijl bezoekers door dit labyrint dwalen, worden zij getuigen van de gezamenlijke reis van de mensheid.
Een andere opvallende tentoonstelling is “The Family of Migrants”. Geïnspireerd door de beroemde tentoonstelling van Edward Steichen, wordt hier met honderden foto’s uit verschillende tijden en regio’s een brede visuele archiefcollectie van migratie getoond.
En precies hier komt mijn persoonlijke verhaal naar voren. Want tussen de geëxposeerde beelden bevinden zich ook foto’s die ikzelf heb gemaakt.
MIJN GEVOELENS BIJ HET FOTOGRAFEREN
Voor mij was fotografie niet slechts het vastleggen van een beeld; het was het vereeuwigen van de geest van een tijdperk, de opwinding van een gemeenschap, de hoop in een gezicht of het verdriet in een blik.
Toen ik in het verleden de sociale, culturele, sportieve en religieuze activiteiten van de Turkse gemeenschap in Nederland fotografeerde, leek het alsof ik deelgenoot werd van hun levens. De uitbundigheid van jongeren op een bruiloft, het delen van de iftar tijdens een ramadanavond, de energie van kinderen die zich op een voetbalveld in het zweet werkten, of de spanning van artiesten die optraden tijdens een cultuurfestival – al deze momenten ving ik met mijn lens, en tegelijkertijd graveerde ik ze in mijn eigen hart.
Elke foto betekende het toevertrouwen van een herinnering aan de toekomst. Steeds voelde ik diep vanbinnen: “Wat ik vandaag vastleg, zal morgen een document in het collectieve geheugen zijn.”
DE REIS VAN MIJN FOTO’S NAAR DE TENTOONSTELLING
Jaren gingen voorbij. De 15.000 foto’s die ik in de loop der tijd verzamelde, behoorden inmiddels niet alleen meer aan mij toe, maar aan het collectieve geheugen van de gemeenschap. Sommige van deze foto’s werden eerst getoond tijdens tentoonstellingen van het Atlas Cultural Center in zowel Turkije als Nederland. Getuige zijn van de emotionele momenten die mensen beleefden toen zij beelden uit hun eigen verleden zagen, schonk mij een onbeschrijfelijke vreugde.
De circa 15.000 foto’s die ik aan het Atlas Cultural Center heb gegeven, kwamen voort uit de beelden die ook op de hierboven getoonde krantenknipsels te zien zijn. De originelen daarvan werden zowel in Nederland als in Turkije tentoongesteld.
En nu zijn enkele van die foto’s ook te zien in het FENIX Museum of Migration. Dat mijn beelden deel uitmaken van de visuele vertelling van de wereldwijde migratiegeschiedenis in de zalen van dit immense museum, is één van de grootste trotsmomenten in mijn leven.
Voor mij zijn deze beelden niet enkel het werk van een journalist en fotograaf, maar ook de spiegel van een gemeenschap die migratie zelf heeft doorgemaakt. De trots, de heimwee, de vreugde en het verdriet op de gezichten van mensen zijn via mijn lens veranderd in een universeel geheugen. En deel uitmaken van dat geheugen is de meest betekenisvolle beloning van mijn leven geworden.
GEEN MUSEUM, MAAR EEN MAATSCHAPPELIJK ONTMOETINGSPUNT
FENIX is niet slechts een tentoonstellingsruimte. De grote open ruimte op de begane grond, “Plein” genaamd, werd ontworpen als een publieke ontmoetingsplek die gratis toegankelijk is. Hier worden taalcursussen, dansvoorstellingen, culinaire evenementen en markten georganiseerd.
Daarnaast ontvangen de bezoekers er ook de “Anatolian Café & Bakery”, geïnspireerd door de Turkse keuken, en Granucci Gelato, dat de Italiaanse ijstraditie levend houdt. Het is dus niet alleen een museum dat migratie vertelt, maar ook een leefruimte waar de cultuur van migranten verder leeft.
In het Anatolian Café & Bakery binnen FENIX worden smaken uit Anatolië naar Rotterdam gebracht, zoals simit, börek, baklava en ayran.
VERHAAL VAN 61 JAAR TURKSE MIGRATIE
FENIX werd op 16 mei 2025 geopend. Kort daarna werd hier op 19 augustus de symbolische herdenking gehouden van het migratieverhaal dat in 1964 begon met de komst van Turken naar Nederland. Want de Turken in Nederland behoren tot de belangrijkste actoren van de migratie.
Wanneer we vandaag de dag Turks horen op de straten van Rotterdam, simit zien in de schappen van de supermarkt, of Turkse koffie drinken op een straathoek, dan ligt daarachter een proces van 61 jaar vol inzet, arbeid en integratie.
EEN GEHEUGEN, EEN GETUIGENIS EN EEN TOEKOMST
Er bestaat nergens ter wereld een ander museum over migratie dat zo uitgebreid en indrukwekkend is. FENIX laat niet alleen de geschiedenis van migratie zien, maar ook de pijn, de hoop en de nieuwe levens die migranten hebben opgebouwd.
Voor mij is dit museum het meest tastbare voorbeeld van hoe de getuigenis van een journalist, de lens van een fotograaf en het verhaal van een migrant deel worden van het universele geheugen. Deze plek, die de pijn en de hoop van migratie samenbrengt, vertelt niet enkel het verleden, maar ook de toekomst.
Het FENIX in Rotterdam is méér dan een migratiemuseum; het is het museum van de mensheid.
DE ACHTERGROND VAN DE OPRICHTING, HET DOEL EN DE KOSTEN VAN HET MUSEUM
Oprichters en financiering
Het museum werd in 2016 opgestart door de filantropische stichting Droom en Daad. Aan het hoofd staat Wim Pijbes, de voormalige directeur van het Rijksmuseum in Amsterdam.
De financiering kwam van de in Nederland gevestigde familie Van der Vorm. Deze familie was verbonden aan de rederij Holland–America Line, een bedrijf dat een belangrijke rol speelde bij het vervoer van migranten van Europa naar Amerika.
Hieruit blijkt duidelijk dat het initiatief volledig non-profit is, met een culturele en maatschappelijke missie, mogelijk gemaakt door filantropische steun.
WAAROM EEN OUD PAKHUIS?
De locatie van het museum is het oude Fenixpakhuis op het schiereiland Katendrecht. Dit gebouw werd in 1923 gebouwd en deed dienst als San Francisco-pakhuis van de Holland–America Line. Miljoenen Europese migranten scheepten zich hier in om naar Amerika te vertrekken.
Het gebouw, dat tijdens en na de Tweede Wereldoorlog door branden werd beschadigd, draagt het perfecte symbool van “wedergeboorte” de feniks. Het biedt een krachtige plek die zowel erfgoed behoudt als de betekenis van de plek concreet maakt binnen het thema migratie.
KOSTBARE RESTAURATIE EN ARCHITECTONISCHE VISIE
Het Fenix II-pakhuis werd in 2018 door de Droom en Daad Stichting gekocht. In 2020 begonnen de renovatiewerken, in samenwerking met het lokale Bureau Polderman.
Tijdens de restauratie bleef de oude betonnen binnenstructuur grotendeels behouden en hergebruikt, terwijl gevels en daken werden vervangen door glas. Zo ontstond een lichte en moderne uitstraling.
DOEL: VRIJWILLIGHEID OF WINST?
Dit project is onmiskenbaar een non-profit cultureel initiatief. Het doel is niet winst maken, maar migratie-ervaringen zichtbaar maken via kunst en architectuur, ze menselijker en invoelbaar te maken, en te tonen dat migratie universeel is.
Het museum wordt een geheugenplek die draait om gevoelens van hoop, noodzaak en heimwee die migranten met zich meedragen. Zoals directrice Anne Kremers benadrukt: “Migratie is een biologische noodzaak; niet politiek, maar menselijk.”
Het oprichtingsproces is een product van de sterke filantropische traditie in Nederland. De in 2016 opgerichte Droom en Daad Stichting nam het project op zich, terwijl de financiering kwam van de vooraanstaande ondernemersfamilie Van der Vorm. Aan het hoofd van de stichting staat de oud-directeur van het Rijksmuseum, Wim Pijbes.
Voorzitter Wim Pijbes en mecenas Nico van der Vorm
De keuze voor de locatie is geen toeval. FENIX vond onderdak in een oud havenpakhuis uit 1923. Dit gebouw was in de eerste helft van de 20e eeuw het vertrekpunt voor miljoenen migranten die vanuit Europa naar Amerika reisden. Na de schade in de Tweede Wereldoorlog en de latere verloedering kreeg het gebouw een nieuwe betekenis: die van heropstanding. Vandaar ook de naam van het museum: “Feniks – de vogel die uit zijn as herrijst.”
Voor de restauratie werden miljoenen euro’s geïnvesteerd. Het pakhuis werd in 2018 gekocht en vanaf 2020 grondig gerenoveerd. Al deze inspanningen werden niet gedaan om winst te maken, maar om het universele verhaal van migratie zichtbaar te maken en een gedeelde menselijke ervaring te delen. De bestuurders van het museum benadrukken: “Migratie is geen politiek fenomeen, maar een menselijke realiteit.”
DE RIJKDOMSGESCHIEDENIS VAN DE FAMILIE VAN DER VORM, ÉÉN VAN NEDERLANDS RIJKSTE FAMILIES
De Rotterdamse familie Van der Vorm staat tegenwoordig met een vermogen van meer dan 9 miljard euro op de tweede plaats van rijkste families in Nederland. Het zakenblad Quote schreef dat de familie in slechts één jaar tijd nog eens 200 miljoen euro rijker werd. Maar wat schuilt er achter dit enorme vermogen?
De grondlegger van het familiefortuin, Willem van der Vorm (1873–1957), had eigenlijk een bescheiden achtergrond. Hij werd geboren in IJsselmonde als zoon van een vlasboer, die hennep- en vlasvezels verwerkte tot touw, koorden en stoffen.
In 1890 verhuisde Willem naar Rotterdam om zijn geluk te beproeven. Eerst werkte hij als leerling, daarna volgde hij een opleiding boekhouden en vond een baan bij de Scheepvaart & Steenkolen Maatschappij (SSM), een kolen- en scheepvaartbedrijf.
Hij klom snel op, nam het bedrijf in 1905 over en breidde de kolenhandel uit. Hoewel hij het bedrijf in de jaren ’30 via een geheime overeenkomst verkocht, bleef hij voor de buitenwereld de baas. Met het kapitaal dat hij verdiende investeerde hij in grond, kunst en diverse ondernemingen, waardoor hij één van de machtigste figuren van de Rotterdamse haven werd.
DE OPKOMST MET DE HOLLAND AMERICA LIJN
In de jaren ’30 stapte de familie Van der Vorm in bij de Holland America Lijn (HAL), die passagiers vervoerde tussen Rotterdam en Amerika. De familie had het bedrijf niet opgericht, maar HAL stond op de rand van faillissement. Dankzij de steun van Willem en een groep investeerders werd de rederij gered, wat de familie een aanzienlijk aandelenpakket en een zetel in de raad van bestuur opleverde.
HET TIJDPERK VAN CRUISETOERISME
Toen Willem in 1957 kinderloos overleed, ging het vermogen naar zijn neven. Willy van der Vorm werd in 1960 voorzitter van HAL. Maar in die tijd verloor de trans-Atlantische scheepvaart snel terrein aan de luchtvaart.
Om het bedrijf te redden, ontwikkelde Willy een nieuwe strategie: de schepen inzetten voor cruisetoerisme. Deze keuze zorgde ervoor dat het familiefortuin behouden bleef. Het in 1959 gebouwde schip SS Rotterdam werd hét symbool van die periode.
Na Willy’s dood in 1963 nam Nico van der Vorm het roer over. In de jaren ’70 maakte hij een grote transformatie: hij verkocht de vrachtdivisie en breidde de cruiseactiviteiten uit. Hij verving zelfs het dure Nederlandse personeel door goedkopere Aziatische arbeiders en verhuisde het hoofdkantoor van Rotterdam naar de VS.
DE VERKOOP VAN 1,2 MILJARD GULDEN EN EEN INVESTERINGSIMPERIUM
Vader Nico en zoon Martijn van der Vorm
In 1988 verkochten Nico en zijn zoon Martijn de cruiseactiviteiten aan een Amerikaanse concurrent. Deze verkoop bracht 1,2 miljard gulden (ongeveer een half miljard euro) op. In plaats van het geld uit te geven, richtte de familie het investeringsbedrijf HAL Investments op.
HAL Investments investeerde in scheepvaart en energiebedrijven. Later kochten ze de brillenketen Pearle, die uitgroeide tot de wereldwijde keten GrandVision. Toen GrandVision in 2015 naar de beurs ging, verdiende de familie miljarden. In de daaropvolgende jaren werden ze ook aandeelhouder in populaire bedrijven als CoolBlue, en behoorden ze tot de kandidaat-kopers van energiebedrijf Eneco.
EEN VERMOGEN DAT 16 KEER GROEIDE
Het geheim van het succes van de familie Van der Vorm ligt in hun vermogen zich telkens aan te passen aan de omstandigheden van de tijd. Van de kracht van de Rotterdamse haven, via de neergang van de scheepvaart door de luchtvaart, tot de opkomst van cruisetoerisme en de moderne investeringswereld – telkens vonden ze een nieuwe koers.
Het allerbelangrijkste: ze gaven hun verdiende geld niet roekeloos uit, maar investeerden steeds opnieuw. Daardoor slaagde de familie erin om hun vermogen sinds de verkoop van de cruiseactiviteiten in 1988 zestien keer te laten groeien.
Vandaag de dag geldt de familie Van der Vorm, ondanks soms bekritiseerde beslissingen, nog steeds als één van de machtigste en rijkste families van Nederland.
RIJKDOM IS MOOI WANNEER ZE WORDT GEDEELD:
DE FAMILIE VAN DER VORM BETAALDE HERHAALD 1000 SCHULDENLASTIGE GEZINNEN VRIJ
Stelt u zich voor: duizenden mensen in Nederland die gebukt gaan onder schulden. Elke maand weer brieven, telefoontjes, deurwaarders… Hun leven verandert in een nachtmerrie. En precies op dat punt steekt de familie Van der Vorm opnieuw de helpende hand uit en zegt: “Jij hebt geen schulden meer.”
Ja, u leest het goed. De familie Van der Vorm, de oprichters van het FENIX Museum, zal – net zoals de afgelopen drie jaar – ook de komende drie jaar de schulden van 1.000 gezinnen volledig kwijtschelden.
Hun stichting “Nieuw Vaarwater” (Nieuwe Stroming) gaat namens de schuldenaren om de tafel met de schuldeisers en onderhandelt. Vervolgens betaalt een ander fonds van de familie, “Fonds de Loods”, de schuld volledig af en wordt het dossier gesloten. Voor die gezinnen betekent dit dat ze nooit meer wakker hoeven te worden met de last van schulden…
De familie Van der Vorm is bepaald geen vreemdeling op het gebied van liefdadigheid. Eerder trokken zij royaal de beurs voor het beroemde Boijmans Van Beuningen Museum in Rotterdam. Tijdens de energiecrisis schonken ze bovendien 15 miljoen euro om duizenden gezinnen met lage inkomens te helpen bij het betalen van hun rekeningen.
Veel rijken kondigen hun donaties aan alsof het reclame betreft. Maar de familie Van der Vorm doet het juist in stilte en met bescheidenheid. Voor hen draait het niet om roem, maar om werkelijk ademruimte te geven aan mensen in nood.
Dışişleri Bakanı’nın istifasıyla başlayan kriz, NSC Bakanlarının çekilmesiyle kabineyi tamamen felç etti.
Sürekli bozulan koalisyonlar yüzünden, Hollandalı seçmenlerin siyasete güveni giderek azalıyor.
(Haberin Hollandacası en altta.
(Nederlandse versie is onderaan)
İlhan KARAÇAY yazdı:
Hollanda’da geçtiğimiz yıl büyük zorluklarla kurulan koalisyon hükümeti, bir kez daha siyasi krizin merkezine oturdu. Zaten düşük olan kabine, İsrail-Filistin meselesinde yaşanan görüş ayrılığı yüzünden tamamen dağıldı.
Dışişleri Bakanı Caspar Veldkamp, hükümetin İsrail’e yönelik hiçbir yaptırım uygulamayı kabul etmemesi üzerine istifa etti. Veldkamp, özellikle İsrail yerleşimlerinden gelen ürünlerin boykot edilmesi için çaba göstermişti. Ancak hükümet ortakları VVD ve BBB bu öneriye karşı çıktı. Bunun üzerine Veldkamp, “Savunduğum politikayı hayata geçiremiyorum” diyerek görevini bıraktı.
NSC BAKANLARI DA PEŞİNDEN GELDİ
İstifanın ardından, Veldkamp’ın partisi NSC’den diğer Bakanlar da hükümeti terk etme kararı aldı. Parti lideri Eddy van Hijum, yaptığı açıklamada “Artık işin sonuna geldik” diyerek kabineden çekildiklerini duyurdu. Böylece kabine resmen laçka oldu ve işlevsiz hâle geldi.
Aslında bu gelişme sürpriz olmadı. Zira koalisyon daha kurulurken çatlaklarla başlamıştı. Haziran ayında PVV’nin hükümetten ayrılmasıyla kabine zaten “düşük hükümet” konumuna gelmişti. NSC’nin de çekilmesiyle birlikte, Başbakan Dick Schoof’un elinde sadece “gündelik işleri yürüten” bir demissionary (geçici) kabine kaldı.
BAŞBAKAN SCHOOF’UN AÇIKLAMASI
Başbakan Dick Schoof, yaptığı kısa değerlendirmede, “Halkımızla aramızda güveni koparmak istemiyoruz. Ancak artık büyük kararlar alınamaz. Bundan sonrası seçim sürecidir” dedi. Schoof, kabinenin 29 Ekim’de yapılacak erken seçimlere kadar sadece zorunlu devlet işlerini yürüteceğini açıkladı.
ŞİMDİ NE OLACAK?
Hollanda, son yıllarda bir türlü siyasi istikrar sağlayamıyor. Sürekli bozulan koalisyonlar, halkın siyasete güvenini zedeliyor. Son yaşanan kriz, aslında çoktan çökmüş olan hükümetin sadece “resmen” dağılmasına yol açtı.
Artık gözler 29 Ekim 2025 erken seçimlerine çevrilmiş durumda. Bu tarihe kadar:
*Hükümet sadece “zorunlu idari işleri” yürütecek.
*İsrail-Filistin meselesinde yeni bir karar alınamayacak.
*Partiler seçim kampanyasına hız verecek.
Hollanda’da hükümet 3 Haziran’da düşmüştü ve o günden bu yana demissionair (geçici) olarak devam ediyor.
İsrail’e yaptırım başlığında uzlaşma sağlanamadığı için Veldkamp’ın istifası ve NSC’li bakanların çekilmesi, zaten düşmüş olan hükümette kadrosal ve siyasal çözülmeyi derinleştirdi. Gözler, 29 Ekim seçimlerinde ortaya çıkacak yeni Meclis aritmetiğine ve sonrasındaki koalisyon pazarlıklarına çevrildi.
Kabine’den çekilen NSC Partisi Bakanları ve Devlet Sekreterleri
Seçimlerde en büyük mücadele, sağın güçlü partileri ile solun birleşik cephesi arasında olacak. PVV, VVD, BBB gibi sağ partilerle, GroenLinks-PvdA’nın başını çektiği sol blok kıyasıya yarışacak.
Hollanda halkı, birkaç yıldır sürekli hükümet krizleriyle karşı karşıya. Bu son gelişme, “zaten ayakta zor duran bir kabinenin” tamamen devrilmesi oldu.
Şimdi ülke, 29 Ekim seçimlerinde çıkacak sonuca kilitlenmiş durumda.
“DEMISSIONAIR” NE DEMEK?
Hükümet düştüğünde, yeni hükümet kurulana kadar mevcut kabine günlük ve acil işleri yürütür. Büyük, tartışmalı kararlar için Meclis’in tutumu belirleyicidir. Bu statü PVV’nin çekildiği 3 Haziran’dan beri geçerlidir; NSC’nin son çekilişi bu statüyü başlatmadı, sadece siyasal dayanağı daralttı.
KABİNE NASIL KURULMUŞTU?
Schoof kabinesi 2 Temmuz 2024’te yemin etti. Koalisyon, PVV–VVD–NSC–BBB bileşiminden oluşuyordu.
Kabine, 2023 seçimlerinden sonra uzun pazarlıkların ürünü olarak şekillendi ve birçok başlıkta “anahatlar anlaşması”yla ilerleyen bir yapıya sahipti.
ZAMAN ÇİZELGESİ
2 Temmuz 2024:Schoof kabinesi yemin etti (PVV–VVD–NSC–BBB). 3 Haziran 2025: PVV koalisyondan ayrıldı → Hükümet düştü; kabine demissionair oldu.
6 Haziran 2025: 29 Ekim için erken seçim tarihi açıklandı.
22 Ağustos 2025: Dışişleri Bakanı Veldkamp istifa etti; ardından NSC’li Bakanlar da çekildi.
*********************
NEDERLANDSE REGERING VOLLEDİG LAMGESLAGEN:
ISRAËL-PALESTINA-CRISIS VERSCHEURT COALITIE NOG MEER
Israël-Palestina-crisis verdeelt coalitie
De crisis die begon met het aftreden van de minister van Buitenlandse Zaken, werd gevolgd door het vertrek van de NSC-ministers en legde het kabinet volledig lam.
Door de steeds instortende coalities neemt het vertrouwen van de Nederlandse kiezer in de politiek steeds verder af.
Door İlhan KARAÇAY
De coalitieregering, die vorig jaar met grote moeite tot stand kwam, staat opnieuw in het middelpunt van een politieke crisis. Het toch al wankele kabinet is volledig uiteengevallen door meningsverschillen over de Israël-Palestina-kwestie.
Minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp trad af omdat de regering weigerde enige sancties tegen Israël te overwegen. Veldkamp had zich vooral ingezet voor een boycot van producten uit Israëlische nederzettingen. Maar regeringspartijen VVD en BBB wezen dit voorstel af. Daarop verklaarde Veldkamp: “Het beleid dat ik voorsta kan ik niet uitvoeren”, en legde hij zijn functie neer.
NSC-MINISTERS VOLGDEN
Na dit aftreden besloten de overige ministers van Veldkamps partij NSC eveneens het kabinet te verlaten. Partijleider Eddy van Hijum verklaarde: “We zijn nu echt aan het einde gekomen” en kondigde aan dat zij uit het kabinet stapten. Daarmee werd het kabinet officieel vleugellam en volledig onwerkzaam.
Eigenlijk kwam deze ontwikkeling niet onverwacht. Want de coalitie begon al met scheuren. Toen de PVV in juni het kabinet verliet, was het al een ‘gevallen kabinet’. Met het vertrek van NSC bleef premier Dick Schoof achter met slechts een demissionair kabinet dat enkel de lopende zaken mag afhandelen.
VERKLARING VAN PREMIER SCHOOF
Premier Dick Schoof zei in een korte reactie: “Wij willen het vertrouwen met ons volk niet verbreken. Maar er kunnen nu geen grote besluiten meer worden genomen. Vanaf nu gaat het richting verkiezingen.” Schoof kondigde aan dat het kabinet tot de vervroegde verkiezingen van 29 oktober alleen nog de strikt noodzakelijke staatszaken zal afhandelen.
WAT NU?
Nederland weet de laatste jaren maar geen politieke stabiliteit te vinden. Steeds weer uiteen vallende coalities ondermijnen het vertrouwen van de bevolking in de politiek. De jongste crisis zorgde ervoor dat een toch al ingestort kabinet nu ook officieel uiteen viel.
Alle ogen zijn nu gericht op de vervroegde verkiezingen van 29 oktober 2025. Tot die datum:
Zal de regering alleen de “noodzakelijke administratieve zaken” afhandelen.
Zal er geen nieuw besluit worden genomen over de Israël-Palestina-kwestie.
Zullen de partijen de verkiezingscampagnes opvoeren.
De regering viel al op 3 juni en functioneert sindsdien demissionair. Doordat er geen overeenstemming werd bereikt over sancties tegen Israël, leidde het aftreden van Veldkamp en het vertrek van de NSC-ministers tot een verdere politieke en personele ontbinding van een toch al gevallen kabinet.
De ministers en staatssecretarissen van de NSC-partij die uit het kabinet zijn getreden.
Alle ogen zijn nu gericht op de nieuwe machtsverhoudingen in de Tweede Kamer en de daaropvolgende coalitieonderhandelingen na de verkiezingen van 29 oktober.
Bij de verkiezingen zal de grootste strijd plaatsvinden tussen de sterke rechtse partijen en het verenigde linkse front. Rechts wordt aangevoerd door PVV, VVD en BBB, terwijl GroenLinks-PvdA het linkse blok leidt.
Het Nederlandse volk wordt al enkele jaren geconfronteerd met aanhoudende kabinetscrises. De laatste ontwikkeling betekende de volledige val van een kabinet dat al nauwelijks overeind stond. Nu is het land volledig gefocust op de uitkomst van de verkiezingen van 29 oktober.
WAT BETEKENT “DEMISSIONAIR”?
Wanneer een kabinet valt, blijft het aan tot er een nieuwe regering is, maar behandelt het alleen de lopende en dringende zaken. Grote, omstreden besluiten hangen af van de Tweede Kamer. Deze status geldt al sinds 3 juni, toen de PVV uit de coalitie stapte; het vertrek van de NSC heeft deze status niet veroorzaakt, maar enkel de politieke basis verder uitgehold.
HOE WERD HET KABINET VORMGEGEVEN?
Het kabinet-Schoof trad op 2 juli 2024 aan. De coalitie bestond uit PVV–VVD–NSC–BBB.
Na de verkiezingen van 2023 kwam het kabinet tot stand na lange onderhandelingen en functioneerde het op basis van een “hoofdlijnenakkoord”.
TIJDSLIJN
2 juli 2024: Kabinet-Schoof beëdigd (PVV–VVD–NSC–BBB).
3 juni 2025: PVV verlaat de coalitie → Kabinet valt; wordt demissionair.
6 juni 2025: Datum vervroegde verkiezingen bekendgemaakt: 29 oktober.
22 augustus 2025: Minister van Buitenlandse Zaken Veldkamp treedt af; daarna vertrekken ook de NSC-ministers.
