“Onur Yürüyüşü” olarak adlandırılan şenliği Amsterdam Belediye Başkanı tüm dünyaya anlatırken, Utrecht Belediye Başkanı bayan Sharon Dijksma, eşcinsellerin botunda yer aldı.
(Yazının Hollandacası en altta.
Nederlandse versie onderaan)
İlhan KARAÇAY yazdı:
Amsterdam’da dün düzenlenen Prime Parade, sadece Hollanda’nın değil, tüm dünyanın dikkatini bir kez daha bu özgürlükler ülkesine çevirdi. Renklerin, ifadelerin ve farklılıkların coşkulu bir sel gibi aktığı bu şenlik, bazı çevrelerde eleştiriyle, bazı kesimlerde ise alkışlarla karşılandı. Ama bir gerçek var: Bu tür etkinlikler artık yalnızca bir “onur yürüyüşü” değil; bir tarihsel mücadelenin ve evrensel bir varoluşun kamusal izdüşümüdür.
EŞCİNSELLİĞİN TARİHSEL ARKA PLANI
Eşcinsellik, insanlık tarihi kadar eski bir olgudur. Antik Yunan’da erkekler arası aşk neredeyse idealize edilirken, Roma’da daha çok statüye göre şekillenen ilişkiler mevcuttu.
Çin’de, Osmanlı’da, Hindistan’da ve Afrika toplumlarında da aynı cinsiyetten aşk ve ilişki örnekleri mevcuttur. Ne var ki, özellikle tek tanrılı dinlerin yayılmasıyla birlikte bu durum hem ahlaki hem hukuki açıdan baskılanmaya başlandı.
Orta Çağ boyunca Avrupa’da eşcinsel ilişkiler “günah” ve “suç” sayılarak ağır cezalara çarptırıldı. 19’uncu yüzyılda bile, Britanya’da Oscar Wilde gibi büyük sanatçılar, eşcinsel oldukları için mahkum edildi. Eşcinsellik uzun süre “hastalık” olarak tanımlandı; ne zaman ki bilimsel ve toplumsal bilinç gelişti, bu anlayış da kırılmaya başladı.
DÜNYADA DEĞİŞEN RÜZGARLAR
20’nci yüzyılın ortalarında, ABD’deki Stonewall Direnişi (1969), modern eşcinsel hakları hareketinin sembolü oldu. Bu direniş, yıllarca marjinalleştirilen bireylerin artık susmayacaklarının ilanıydı. Sonrasında Almanya, Kanada, İspanya gibi ülkelerde eşcinsellere tanınan haklar genişledi, evlilik ve evlat edinme hakları verildi. UNESCO’dan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne kadar birçok uluslararası yapı bu sürece destek sundu.
HOLLANDA: ÖZGÜRLÜĞÜN BAYRAKTARI
Hollanda, eşcinsel hakları konusunda adeta bir öncü ülke konumunda. 2001 yılında, dünyada eşcinsel evliliği yasallaştıran ilk ülke olarak tarihe geçti. Başta Amsterdam olmak üzere birçok kentte LGBTQ+ bireyler, yaşamın her alanında görünür ve güvencede olabildiler. Prime Parade gibi etkinlikler de bunun doğal bir yansıması hâline geldi. Sadece eğlence değil; kimlik, mücadele ve barışın da kutlaması oldu.
Bu yılki Prime Parade’de sadece yerel halk değil, dünyanın dört bir yanından gelen insanlar vardı. Kimileri bu etkinliği desteklemek, kimileri sadece gözlemlemek, kimileri ise protesto etmek için oradaydı. Ama hepsi bir aradaydı.
AMSTERDAM KANALLARINDA RENKLERİN VE ÖZGÜRLÜĞÜN GÖSTERİSİ
Amsterdam yine yaptı yapacağını… Her yıl ağustos ayında düzenlenen Prime Parade, bu yıl da Hollanda’nın sadece renklerini değil, özgürlük anlayışını da tüm dünyaya haykırdı. Yüz binlerce kişi, şehrin ikonik kanallarını çevreleyen kıyılarda yerini aldı. Gökyüzü açık, kalpler cesurdu.
Kanallar üzerinde süzülen yüzlerce bot, yalnızca müziğin ve dansın değil, aynı zamanda varoluşun, eşitliğin ve ifade özgürlüğünün taşıyıcısıydı. Botların her biri farklı temalarla süslenmişti: kimi aşka, kimi aileye, kimi ise mücadeleye gönderme yapıyordu. Kimi botlarda ise polis, sağlık çalışanları, askerler ve hatta din adamları bile yer aldı. Her biri, çeşitliliğin bir parçası olduğunu anlatmaya gelmişti.
Etkinliğin açılış konuşmasını yapan Amsterdam Belediye Başkanı Femke Halsema , şu sözlerle damga vurdu: “Amsterdam, bugün yalnızca bir şenlik değil, bir ilke gösteriyor: Özgürlük, sınır tanımaz. Kimin kimi sevdiği, nasıl giyindiği ya da ne hissettiği üzerinden yargılanmadığı bir toplumun mümkün olduğunu gösteriyoruz. Bu, sadece bir kutlama değil, bir çağrıdır: Herkes için eşitlik!”
Sadece Amsterdam değil… Hollanda’nın diğer kentlerinden de çok sayıda destek geldi. Özellikle dikkat çeken bir detay: Utrecht Belediye Başkanı Sharon Dijksma (üstteki fotoğraf), festivale bireysel olarak katılarak, bir bottaki eşcinsel katılımcılarla birlikte yürüyüşe destek verdi. Bu tür sembolik katılımlar, Hollanda siyasetinin LGBTQ+ haklarına ne denli sahip çıktığını açıkça ortaya koyuyor.
GEÇMİŞ YILLARDAN BUGÜNE
Prime Parade, önceki yıllarda da dikkat çekici anlara sahne oldu. 2019 yılında Amsterdam Emniyeti, özel olarak süslenmiş bir polis botuyla yürüyüşe katılmış ve “Herkes Güvende Olmalı” sloganıyla alkış toplamıştı. 2023 yılında ise Hollanda Ordusu ilk kez resmî üniformalarla botta yer almış, “Güçlü Olan Korur” temasıyla LGBTQ+ bireylerin savunulması gerektiğini vurgulamıştı.
Bu yılki Prime Parade ise gerek katılım, gerekse semboller bakımından, bugüne kadarki en güçlü katılım olarak değerlendiriliyor. Özellikle Orta ve Doğu Avrupa’dan gelen aktivistlerin taşındığı pankartlar, Hollanda’nın ne kadar ilham verici bir örnek olduğunu gözler önüne serdi.
TÜRKİYE’DEKİ DURUM
Türkiye’de ise tablo daha karmaşık. 2000’li yılların başında İstanbul ve Ankara’daki Onur Yürüyüşleri görece özgür ortamda yapılırken, son yıllarda ciddi yasaklamalar ve müdahaleler yaşandı. Birçok kişi için bu yürüyüşler, “ahlaksızlık” olarak görülürken, bir diğer kesim içinse “ifade özgürlüğü” ve “insan hakkı”dır.
Bir gazeteci olarak ben, olgulara ideolojik gözlükle değil, tarih ve toplum bilinciyle bakmayı tercih ederim. Elbette herkesin yaşam tarzına saygı duyulması gerekir ama bu saygı, karşıt görüşlerin de ifade edilmesine olanak tanıyan bir anlayışla beslenmelidir.
RENKLERDEN KORKULMAMALI
Bu tür etkinlikler yalnızca bir kimlik beyanı değil, insanlık tarihine tutulmuş bir aynadır. Farklılıklar, korkulacak değil, anlaşılması gereken zenginliklerdir. Prime Parade gibi etkinliklerin, sadece eşcinselliği değil, insanlık tarihinin bir kesitini temsil ettiğini fark etmemiz gerekiyor. Kim olduğumuzu, neyi savunduğumuzu, neye karşı çıktığımızı belirlerken, bilgiyle, empatiyle ve tarih bilinciyle hareket etmek zorundayız. Çünkü farklılıklar, bizi bölen değil, zenginleştiren unsurlar olabilir. Yeter ki onları anlamaya çalışalım.
**************
DE HOMOFEEST IN AMSTERDAM WERD MET BELANGSTELLING GEVOLGD OVER DE HELE WERELD
Vanuit de diepten van de geschiedenis tot de homoreis op de Amsterdamse grachten…
Terwijl de burgemeester van Amsterdam het zogeheten “Pride Walk” aan de hele wereld presenteerde, bevond de Utrechtse burgemeester mevrouw Sharon Dijksma zich op een boot met homoseksuele deelnemers.
Geschreven door İlhan KARAÇAY:
De gisteren gehouden Prime Parade in Amsterdam heeft opnieuw niet alleen de aandacht van Nederland, maar van de hele wereld op dit vrijheidslievende land gevestigd. Dit kleurrijke feest, waarin expressie en diversiteit als een uitbundige stroom door de stad vloeiden, werd in sommige kringen bekritiseerd en in andere toegejuicht. Maar één ding is zeker: deze evenementen zijn allang niet meer slechts een “pride walk”; het zijn publieke reflecties van een historische strijd en een universeel bestaan.
HISTORISCHE ACHTERGROND VAN HOMOSEKSUALITEIT
Homoseksualiteit is zo oud als de mensheid zelf. In het oude Griekenland werd liefde tussen mannen bijna geïdealiseerd, terwijl in het Romeinse Rijk relaties afhankelijk waren van sociale status.
Ook in China, het Ottomaanse rijk, India en Afrikaanse samenlevingen zijn voorbeelden te vinden van liefde en relaties tussen mensen van hetzelfde geslacht.
Echter, met de opkomst van monotheïstische religies werd homoseksualiteit zowel moreel als wettelijk onderdrukt.
In de Middeleeuwen werd homoseksualiteit in Europa als “zonde” en “misdaad” beschouwd en zwaar bestraft. Zelfs in de 19e eeuw werden kunstenaars zoals Oscar Wilde in Groot-Brittannië gevangengezet vanwege hun seksuele geaardheid.
Homoseksualiteit werd lange tijd als een “ziekte” gezien, totdat wetenschappelijk en maatschappelijk bewustzijn deze opvatting begon te doorbreken.
VERANDERENDE WINDEN IN DE WERELD
In het midden van de 20e eeuw werd de Stonewall-opstand in de VS (1969) het symbool van de moderne homorechtenbeweging. Deze opstand was een duidelijke aankondiging dat gemarginaliseerde mensen niet langer zouden zwijgen.
Daarna werden de rechten van homoseksuelen uitgebreid in landen als Duitsland, Canada en Spanje. Ze kregen het recht om te trouwen en kinderen te adopteren. Internationale organisaties zoals UNESCO en het Europees Hof voor de Rechten van de Mens hebben dit proces ondersteund.
NEDERLAND: VAANDELRICHTER VAN VRIJHEID
Nederland heeft een voortrekkersrol gespeeld op het gebied van homorechten. In 2001 werd het het eerste land ter wereld dat het homohuwelijk legaliseerde.
Vooral in steden als Amsterdam zijn LGBTQ+ personen zichtbaar en beschermd in alle aspecten van het leven. Evenementen zoals de Prime Parade zijn hier een natuurlijk gevolg van. Ze zijn niet alleen feestelijk, maar ook een viering van identiteit, strijd en vrede.
Bij de Prime Parade van dit jaar waren niet alleen lokale inwoners aanwezig, maar ook mensen van over de hele wereld. Sommigen kwamen om te steunen, anderen om te observeren, en weer anderen om te protesteren. Maar iedereen was er samen.
EEN VERTONING VAN KLEUREN EN VRIJHEID OP DE AMSTERDAMSE GRACHTEN
Amsterdam heeft het weer gedaan…
De jaarlijkse Prime Parade in augustus liet dit jaar opnieuw niet alleen de kleuren, maar ook het vrijheidsideaal van Nederland aan de wereld zien. Honderdduizenden mensen verzamelden zich langs de iconische grachten van de stad. De lucht was helder, de harten moedig.
De honderden boten die over de grachten gleden, waren niet alleen dragers van muziek en dans, maar ook van bestaan, gelijkheid en vrijheid van expressie.
Elke boot had een eigen thema: liefde, familie, strijd…
Op sommige boten stonden politieagenten, zorgmedewerkers, militairen en zelfs religieuze leiders. Zij kwamen allen om te tonen dat ook zij onderdeel zijn van deze diversiteit.
De openingstoespraak werd gehouden door de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema
(foto hierboven), die het publiek toesprak met de volgende woorden: “Amsterdam toont vandaag niet alleen een feest, maar ook een principe: vrijheid kent geen grenzen. Wij tonen dat een samenleving waarin niemand wordt veroordeeld op basis van wie hij liefheeft, wat hij draagt of wat hij voelt, mogelijk is. Dit is niet alleen een viering, maar ook een oproep: gelijkheid voor iedereen!”
Niet alleen Amsterdam…
Ook uit andere Nederlandse steden kwam veel steun. Wat vooral opviel: de burgemeester van Utrecht, Sharon Dijksma (foto hierboven), nam persoonlijk deel aan het festival en ondersteunde de parade vanaf een boot met homoseksuele deelnemers. Deze symbolische aanwezigheid toont duidelijk hoe sterk de Nederlandse politiek zich inzet voor de rechten van de LGBTQ+-gemeenschap.
VAN VORIGE JAREN TOT VANDAAG
De Prime Parade heeft in voorgaande jaren ook opmerkelijke momenten gekend. In 2019 nam de Amsterdamse politie deel met een speciaal versierde politieboten trok veel applaus met de slogan “Iedereen moet zich veilig voelen”.
In 2023 nam het Nederlandse leger voor het eerst deel in officieel uniform en onderstreepte het met het thema “De sterken beschermen” het belang van bescherming voor LGBTQ+ personen.
De editie van dit jaar wordt beschouwd als de krachtigste tot nu toe – zowel qua deelname als symboliek. Vooral de spandoeken van activisten uit Midden- en Oost-Europa lieten zien hoe inspirerend Nederland kan zijn.
DE SITUATIE IN TURKIJE
In Turkije is het beeld complexer. Terwijl de Pride-wandelingen in Istanbul en Ankara begin jaren 2000 nog relatief vrij konden plaatsvinden, zijn er de laatste jaren talrijke verboden en harde tussenkomsten geweest.
Voor sommigen zijn deze parades een vorm van “onzedelijkheid”; voor anderen echter een uiting van “vrijheid van meningsuiting” en een “mensenrecht”.
Als journalist kies ik ervoor om naar de feiten te kijken, niet met ideologische, maar met historische en maatschappelijke bril.
Natuurlijk moet ieders levensstijl worden gerespecteerd, maar dit respect moet ook ruimte laten voor het uiten van tegengestelde meningen.
WE MOETEN GEEN ANGST HEBBEN VOOR KLEUREN
Dergelijke evenementen zijn niet alleen een uiting van identiteit, maar ook een spiegel voor de menselijke geschiedenis.
Verschillen zijn geen bron van angst, maar van rijkdom.
We moeten erkennen dat evenementen zoals de Prime Parade niet alleen homoseksualiteit, maar ook een belangrijk deel van onze geschiedenis vertegenwoordigen.
Bij het bepalen wie we zijn, wat we verdedigen en waartegen we ons verzetten, moeten we handelen met kennis, empathie en historisch bewustzijn.
Want verschillen hoeven ons niet te verdelen ze kunnen ons juist verrijken. Mits we proberen ze te begrijpen.
