Dışişleri Bakanı’nın istifasıyla başlayan kriz, NSC Bakanlarının çekilmesiyle kabineyi tamamen felç etti.
Sürekli bozulan koalisyonlar yüzünden, Hollandalı seçmenlerin siyasete güveni giderek azalıyor.
(Haberin Hollandacası en altta.
(Nederlandse versie is onderaan)
İlhan KARAÇAY yazdı:
Hollanda’da geçtiğimiz yıl büyük zorluklarla kurulan koalisyon hükümeti, bir kez daha siyasi krizin merkezine oturdu. Zaten düşük olan kabine, İsrail-Filistin meselesinde yaşanan görüş ayrılığı yüzünden tamamen dağıldı.
Dışişleri Bakanı Caspar Veldkamp, hükümetin İsrail’e yönelik hiçbir yaptırım uygulamayı kabul etmemesi üzerine istifa etti. Veldkamp, özellikle İsrail yerleşimlerinden gelen ürünlerin boykot edilmesi için çaba göstermişti. Ancak hükümet ortakları VVD ve BBB bu öneriye karşı çıktı. Bunun üzerine Veldkamp, “Savunduğum politikayı hayata geçiremiyorum” diyerek görevini bıraktı.
NSC BAKANLARI DA PEŞİNDEN GELDİ
İstifanın ardından, Veldkamp’ın partisi NSC’den diğer Bakanlar da hükümeti terk etme kararı aldı. Parti lideri Eddy van Hijum, yaptığı açıklamada “Artık işin sonuna geldik” diyerek kabineden çekildiklerini duyurdu. Böylece kabine resmen laçka oldu ve işlevsiz hâle geldi.
Aslında bu gelişme sürpriz olmadı. Zira koalisyon daha kurulurken çatlaklarla başlamıştı. Haziran ayında PVV’nin hükümetten ayrılmasıyla kabine zaten “düşük hükümet” konumuna gelmişti. NSC’nin de çekilmesiyle birlikte, Başbakan Dick Schoof’un elinde sadece “gündelik işleri yürüten” bir demissionary (geçici) kabine kaldı.
BAŞBAKAN SCHOOF’UN AÇIKLAMASI
Başbakan Dick Schoof, yaptığı kısa değerlendirmede, “Halkımızla aramızda güveni koparmak istemiyoruz. Ancak artık büyük kararlar alınamaz. Bundan sonrası seçim sürecidir” dedi. Schoof, kabinenin 29 Ekim’de yapılacak erken seçimlere kadar sadece zorunlu devlet işlerini yürüteceğini açıkladı.
ŞİMDİ NE OLACAK?
Hollanda, son yıllarda bir türlü siyasi istikrar sağlayamıyor. Sürekli bozulan koalisyonlar, halkın siyasete güvenini zedeliyor. Son yaşanan kriz, aslında çoktan çökmüş olan hükümetin sadece “resmen” dağılmasına yol açtı.
Artık gözler 29 Ekim 2025 erken seçimlerine çevrilmiş durumda. Bu tarihe kadar:
*Hükümet sadece “zorunlu idari işleri” yürütecek.
*İsrail-Filistin meselesinde yeni bir karar alınamayacak.
*Partiler seçim kampanyasına hız verecek.
Hollanda’da hükümet 3 Haziran’da düşmüştü ve o günden bu yana demissionair (geçici) olarak devam ediyor.
İsrail’e yaptırım başlığında uzlaşma sağlanamadığı için Veldkamp’ın istifası ve NSC’li bakanların çekilmesi, zaten düşmüş olan hükümette kadrosal ve siyasal çözülmeyi derinleştirdi. Gözler, 29 Ekim seçimlerinde ortaya çıkacak yeni Meclis aritmetiğine ve sonrasındaki koalisyon pazarlıklarına çevrildi.
Kabine’den çekilen NSC Partisi Bakanları ve Devlet Sekreterleri
Seçimlerde en büyük mücadele, sağın güçlü partileri ile solun birleşik cephesi arasında olacak. PVV, VVD, BBB gibi sağ partilerle, GroenLinks-PvdA’nın başını çektiği sol blok kıyasıya yarışacak.
Hollanda halkı, birkaç yıldır sürekli hükümet krizleriyle karşı karşıya. Bu son gelişme, “zaten ayakta zor duran bir kabinenin” tamamen devrilmesi oldu.
Şimdi ülke, 29 Ekim seçimlerinde çıkacak sonuca kilitlenmiş durumda.
“DEMISSIONAIR” NE DEMEK?
Hükümet düştüğünde, yeni hükümet kurulana kadar mevcut kabine günlük ve acil işleri yürütür. Büyük, tartışmalı kararlar için Meclis’in tutumu belirleyicidir. Bu statü PVV’nin çekildiği 3 Haziran’dan beri geçerlidir; NSC’nin son çekilişi bu statüyü başlatmadı, sadece siyasal dayanağı daralttı.
KABİNE NASIL KURULMUŞTU?
Schoof kabinesi 2 Temmuz 2024’te yemin etti. Koalisyon, PVV–VVD–NSC–BBB bileşiminden oluşuyordu.
Kabine, 2023 seçimlerinden sonra uzun pazarlıkların ürünü olarak şekillendi ve birçok başlıkta “anahatlar anlaşması”yla ilerleyen bir yapıya sahipti.
ZAMAN ÇİZELGESİ
2 Temmuz 2024:Schoof kabinesi yemin etti (PVV–VVD–NSC–BBB). 3 Haziran 2025: PVV koalisyondan ayrıldı → Hükümet düştü; kabine demissionair oldu.
6 Haziran 2025: 29 Ekim için erken seçim tarihi açıklandı.
22 Ağustos 2025: Dışişleri Bakanı Veldkamp istifa etti; ardından NSC’li Bakanlar da çekildi.
*********************
NEDERLANDSE REGERING VOLLEDİG LAMGESLAGEN:
ISRAËL-PALESTINA-CRISIS VERSCHEURT COALITIE NOG MEER
Israël-Palestina-crisis verdeelt coalitie
De crisis die begon met het aftreden van de minister van Buitenlandse Zaken, werd gevolgd door het vertrek van de NSC-ministers en legde het kabinet volledig lam.
Door de steeds instortende coalities neemt het vertrouwen van de Nederlandse kiezer in de politiek steeds verder af.
Door İlhan KARAÇAY
De coalitieregering, die vorig jaar met grote moeite tot stand kwam, staat opnieuw in het middelpunt van een politieke crisis. Het toch al wankele kabinet is volledig uiteengevallen door meningsverschillen over de Israël-Palestina-kwestie.
Minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp trad af omdat de regering weigerde enige sancties tegen Israël te overwegen. Veldkamp had zich vooral ingezet voor een boycot van producten uit Israëlische nederzettingen. Maar regeringspartijen VVD en BBB wezen dit voorstel af. Daarop verklaarde Veldkamp: “Het beleid dat ik voorsta kan ik niet uitvoeren”, en legde hij zijn functie neer.
NSC-MINISTERS VOLGDEN
Na dit aftreden besloten de overige ministers van Veldkamps partij NSC eveneens het kabinet te verlaten. Partijleider Eddy van Hijum verklaarde: “We zijn nu echt aan het einde gekomen” en kondigde aan dat zij uit het kabinet stapten. Daarmee werd het kabinet officieel vleugellam en volledig onwerkzaam.
Eigenlijk kwam deze ontwikkeling niet onverwacht. Want de coalitie begon al met scheuren. Toen de PVV in juni het kabinet verliet, was het al een ‘gevallen kabinet’. Met het vertrek van NSC bleef premier Dick Schoof achter met slechts een demissionair kabinet dat enkel de lopende zaken mag afhandelen.
VERKLARING VAN PREMIER SCHOOF
Premier Dick Schoof zei in een korte reactie: “Wij willen het vertrouwen met ons volk niet verbreken. Maar er kunnen nu geen grote besluiten meer worden genomen. Vanaf nu gaat het richting verkiezingen.” Schoof kondigde aan dat het kabinet tot de vervroegde verkiezingen van 29 oktober alleen nog de strikt noodzakelijke staatszaken zal afhandelen.
WAT NU?
Nederland weet de laatste jaren maar geen politieke stabiliteit te vinden. Steeds weer uiteen vallende coalities ondermijnen het vertrouwen van de bevolking in de politiek. De jongste crisis zorgde ervoor dat een toch al ingestort kabinet nu ook officieel uiteen viel.
Alle ogen zijn nu gericht op de vervroegde verkiezingen van 29 oktober 2025. Tot die datum:
Zal de regering alleen de “noodzakelijke administratieve zaken” afhandelen.
Zal er geen nieuw besluit worden genomen over de Israël-Palestina-kwestie.
Zullen de partijen de verkiezingscampagnes opvoeren.
De regering viel al op 3 juni en functioneert sindsdien demissionair. Doordat er geen overeenstemming werd bereikt over sancties tegen Israël, leidde het aftreden van Veldkamp en het vertrek van de NSC-ministers tot een verdere politieke en personele ontbinding van een toch al gevallen kabinet.
De ministers en staatssecretarissen van de NSC-partij die uit het kabinet zijn getreden.
Alle ogen zijn nu gericht op de nieuwe machtsverhoudingen in de Tweede Kamer en de daaropvolgende coalitieonderhandelingen na de verkiezingen van 29 oktober.
Bij de verkiezingen zal de grootste strijd plaatsvinden tussen de sterke rechtse partijen en het verenigde linkse front. Rechts wordt aangevoerd door PVV, VVD en BBB, terwijl GroenLinks-PvdA het linkse blok leidt.
Het Nederlandse volk wordt al enkele jaren geconfronteerd met aanhoudende kabinetscrises. De laatste ontwikkeling betekende de volledige val van een kabinet dat al nauwelijks overeind stond. Nu is het land volledig gefocust op de uitkomst van de verkiezingen van 29 oktober.
WAT BETEKENT “DEMISSIONAIR”?
Wanneer een kabinet valt, blijft het aan tot er een nieuwe regering is, maar behandelt het alleen de lopende en dringende zaken. Grote, omstreden besluiten hangen af van de Tweede Kamer. Deze status geldt al sinds 3 juni, toen de PVV uit de coalitie stapte; het vertrek van de NSC heeft deze status niet veroorzaakt, maar enkel de politieke basis verder uitgehold.
HOE WERD HET KABINET VORMGEGEVEN?
Het kabinet-Schoof trad op 2 juli 2024 aan. De coalitie bestond uit PVV–VVD–NSC–BBB.
Na de verkiezingen van 2023 kwam het kabinet tot stand na lange onderhandelingen en functioneerde het op basis van een “hoofdlijnenakkoord”.
TIJDSLIJN
2 juli 2024: Kabinet-Schoof beëdigd (PVV–VVD–NSC–BBB).
3 juni 2025: PVV verlaat de coalitie → Kabinet valt; wordt demissionair.
6 juni 2025: Datum vervroegde verkiezingen bekendgemaakt: 29 oktober.
22 augustus 2025: Minister van Buitenlandse Zaken Veldkamp treedt af; daarna vertrekken ook de NSC-ministers.
Dünyanın dört bir yanından gelen beş bin gemi ve yatın dansı şehri coşturdu.
Festivale Türkiye’den de yatlar ve Türkler katıldı.
(Hollandacası en altta.
Nederlandse versie is onderaan)
İlhan KARAÇAY’ın haberi:
HOLLANDA’NIN DÜNYAYA YANSIYAN MİRASI
Bir zamanlar, tüm dünyayı tehdit eden korsanlıkları önleyen becerileri, dalgalı denizlerdeki taşkınlıkları dizginleyen ustalıkları, Türkiye’den aldıkları lale soğanlarından çeşitler üreterek dünya rekortmeni olmaları, toprak yetersizliğine rağmen tarımda Avrupa birinciliği ve dünya ikinciliğini yakalamaları, ‘Total Futbol’u yaratmaları…
Velhasıl yeldeğirmenleri, sarışınları ve Johan Cruyff’ları ile ünlü Hollanda, şimdilerde gemicilikte de büyük rol oynuyor.
‘Lahey’ dendiği zaman, dünya barışının ve suçlu devletler ile bireylerin yargılandığı Barış Sarayı ve Yüksek Adalet Divanına sahip bir merkez olarak da bilinen Hollanda’da, bugünlerde dünyanın dört bir yanından gelen binlerce gemi ve yat, gerek yerli halk gerekse yüzbinlerce turist tarafından zevkle izleniyor.
Evet değerli okurlarım, daha pek çok olumlu meziyetinden söz edebileceğim Hollanda’da, bu günlerde “SAIL AMSTERDAM” etkinliği yaşanıyor.
Her beş yılda bir düzenlenen bu denizcilik şölenine, dünyanın dört bir yanından gelen uzun gemiler ve yatlar, IJmuiden Körfezi’nden girip Amsterdam’ın Doğu Limanı’na demir atıyorlar.
Tıpkı lale soğanını Türkiye’den getirip, geliştirerek dünyaya tanıtan ve satan aynı Hollanda’nın, gemicilik ve yatçılıkta da söz sahibi oluşunun bir nedeni de, bu gemi ve yatların bir kısmını bizim Tuzla tersanelerinde yaptırdıklarını biliyor muydunuz?
Şimdi gelelim Hollanda’nın bugünkü muhteşemliğini anlatmaya…
TARİHÇEDEN GÜNÜMÜZE BİR FESTİVAL
İlk Sail Amsterdam, 1975 yılında, şehrin 700. kuruluş yıldönümünü kutlamak amacıyla düzenlenmişti. O tarihten bu yana her beş yılda bir tekrarlanarak, dünyanın en büyük denizcilik etkinliklerinden biri hâline geldi.
Pandemi nedeniyle 2020 edisyonu iptal edilmişti. Bu yıl ise özel bir anlam taşıyor: Hem Sail Amsterdam’ın 10. buluşması, hem de Amsterdam’ın 750. doğum günü aynı anda kutlanıyor.
GEMİLERİN DANSI
20–24 Ağustos 2025 tarihlerinde düzenlenen etkinlik, SAIL-In Parade ile başladı. Yüzlerce tarihi gemi ve yelkenli, Nord Denizi’ndeki IJmuiden’den görkemli bir geçiş yaparak şehre ulaştı. Rotterdam’ın kliperi Stad Amsterdam, turuncu dumanlar ve kornalar eşliğinde başı çekti. Limana giren her gemi, top atışları ve kendi milli marşı ile karşılandı.
Bu yılın dikkat çeken gemileri arasında Polonya’dan Dar Młodzieży, Peru’dan B.A.P. Unión, Kristof Kolomb’un yolculuğunu simgeleyen Nao Santa Maria replikası ve Willem Barentsz’in 1596’daki keşif gemisinin yeniden inşası olan Witte Swaen yer aldı.
FESTİVALİN ATMOSFERİ
IJ Nehri kıyıları boyunca on binlerce insan gemileri izlemek için sıralandı. Kimi ise kendi teknesiyle bu büyüleyici korteje katıldı. Gökyüzünde savaş uçakları ve helikopterlerle yapılan hava gösterileri, festival coşkusuna ayrı bir renk kattı. Akşamları ise ışık ve havai fişek gösterileri, kenti adeta bir masal diyarına dönüştürdü.
Kral Willem-Alexander, kendi teknesi Groene Draeck ile festival alanına sürpriz bir ziyaret gerçekleştirdi. Organizasyon yetkilileri, ilk günkü yoğunluğu “mükemmel atmosfer, ama kontrol edilebilir kalabalık” sözleriyle tanımladılar. Bu yıl toplamda 2,5 milyon ziyaretçi katıldı.
BELEDİYE BAŞKANI VE ÜNLÜLERİN KATILIMI
Amsterdam Belediye Başkanı Femke Halsema, açılış kortejinde Stad Amsterdam gemisinde yer alarak şehrin bu dev etkinliğe verdiği önemi gösterdi. Festival gönüllülerine, şehrin en yüksek sivil onurlarından biri olan Andreas Madalyası takdim edildi.
TÜRKLERİN İLGİSİ
Festivalin uluslararası ziyaretçi profili içinde Türklerin ilgisi de dikkat çekiyor. Sosyal medyada Türk turistlerin paylaşımları, gemi turları ve festival atmosferini doyasıya yaşadıklarını gösteriyor. Türkiye’nin denizcilik kültüründen gelen ziyaretçiler için Sail Amsterdam, adeta ikinci bir bayram havası estiriyor.
Sonuç olarak şunları söyleyebilirim:Amsterdam, yeldeğirmenleri ve laleleriyle olduğu kadar, denizle kurduğu tarihî aşkın da kenti…
Sail Amsterdam ise bu aşkın en görkemli sahnesi. Gemilerin dansıyla, gökyüzündeki ışıklarla ve milyonların coşkusuyla dolu bu festival, sadece Hollandalılar için değil, tüm dünya için unutulmaz bir deniz şöleni…
**********************
EEN SCHITTEREND SCHEEPS- EN JACHTFESTIVAL IN AMSTERDAM
Vijfduizend schepen en jachten uit de hele wereld lieten de stad bruisen.
Ook uit Turkije namen jachten en bezoekers deel.
Een reportage van İlhan KARAÇAY
NEDERLANDS ERFENIS DIE DE WERELD WEERSPIEGELT
Ooit waren het de Nederlanders die met hun vaardigheid het piraterijgevaar wisten te bedwingen, die de wilde zeeën trotseerden, die met tulpenbollen uit Turkije wereldrecords vestigden, die ondanks beperkte landbouwgrond Europees kampioen en wereldwijd tweede in landbouwproductie werden, en die het ‘Totaalvoetbal’ creëerden…
Kortom: het land van molens, blondines en Johan Cruijff speelt tegenwoordig ook een grote rol in de scheepvaart.
Wanneer men aan ‘Den Haag’ denkt, komt vaak het Vredespaleis en het Internationaal Gerechtshof in beeld, waar staten en individuen worden berecht. Maar vandaag de dag wordt Nederland ook overspoeld door duizenden schepen en jachten die door zowel de lokale bevolking als honderdduizenden toeristen met enthousiasme worden bekeken.
Beste lezers, in Nederland – een land met nog veel meer positieve eigenschappen – vindt momenteel het evenement “SAIL AMSTERDAM” plaats.
Dit nautische festijn, dat om de vijf jaar wordt georganiseerd, verwelkomt lange schepen en jachten uit de hele wereld. Zij varen via de baai van IJmuiden naar de Oostelijke Haven van Amsterdam.
Wist u trouwens dat een deel van deze schepen en jachten is gebouwd in onze scheepswerven in Tuzla, Turkije?
Laten we nu overgaan tot het beschrijven van de huidige pracht van Nederland…
VAN GESCHIEDENIS TOT HEDEN EEN FESTIVAL
De eerste Sail Amsterdam vond plaats in 1975, ter gelegenheid van het 700-jarig bestaan van de stad. Sindsdien is het, elke vijf jaar, uitgegroeid tot een van de grootste maritieme evenementen ter wereld.
De editie van 2020 werd door de pandemie afgelast. Dit jaar is extra bijzonder: het is zowel de tiende Sail Amsterdam als de 750ste verjaardag van Amsterdam.
DE DANS VAN DE SCHEPEN
Het evenement vond plaats van 20–24 augustus 2025 en begon met de SAIL-In Parade. Honderden historische schepen en zeilschepen voeren indrukwekkend vanuit IJmuiden de stad binnen. Het clipper-schip Stad Amsterdam uit Rotterdam voer voorop, begeleid door oranje rook en scheepshoorns. Elk binnenkomend schip werd begroet met kanonschoten en het eigen volkslied.
Opvallende schepen dit jaar waren onder andere de Dar Młodzieży uit Polen, de B.A.P. Unión uit Peru, de replica van de Nao Santa Maria van Christoffel Columbus, en de reconstructie van Willem Barentsz’ ontdekkingsschip uit 1596, de Witte Swaen.
DE SFEER VAN HET FESTIVAL
Langs de oevers van het IJ stonden tienduizenden mensen om de schepen te bewonderen. Anderen sloten zich met hun eigen boot aan bij de betoverende vloot. In de lucht zorgden straaljagers en helikopters voor shows die extra kleur gaven aan het feest. ’s Avonds veranderden licht- en vuurwerkshows de stad in een sprookjeslandschap.
Koning Willem-Alexander bracht een verrassingsbezoek met zijn eigen schip, de Groene Draeck. De organisatoren beschreven de drukte van de eerste dag als: “een perfecte sfeer, maar een beheersbare menigte”. In totaal namen dit jaar 2,5 miljoen bezoekers deel.
DEELNAME VAN DE BURGEMEESTER EN BEKENDHEDEN
Burgemeester Femke Halsema voer tijdens de openingsparade mee op de Stad Amsterdam en benadrukte zo het belang dat de stad aan dit mega-evenement hecht. Vrijwilligers kregen de Andreasmedaille, een van de hoogste burgerlijke onderscheidingen van de stad.
DE BELANGSTELLING VAN TURKEN
Ook de interesse van Turkse bezoekers trok de aandacht. Op sociale media deelden Turkse toeristen volop hun ervaringen en lieten zien hoe zij de rondvaarten en de festivalsfeer intens beleefden. Voor bezoekers met een maritieme achtergrond uit Turkije voelde Sail Amsterdam bijna als een tweede feestdag.
Tot slot kan ik dit zeggen: Amsterdam is niet alleen de stad van molens en tulpen, maar ook van een eeuwenoude liefdesband met de zee. Sail Amsterdam is daarvan het meest indrukwekkende podium: een festival vol dansende schepen, schitterende lichten aan de hemel en miljoenen enthousiaste bezoekers een onvergetelijk maritiem festijn, niet alleen voor de Nederlanders, maar voor de hele wereld.
(Dit artikel is in feite bedoeld voor de lezers in Turkije. Maar in de hoop dat het ook de interesse van de Nederlandse lezers zal wekken, presenteer ik het u aan.)
De rebelse jongen van de straat werd de meest spraakmakende mediapersoon van Nederland.
“Boeken hebben mijn leven gered. Als ik niet was gaan lezen, zat ik nu nog steeds in de gevangenis of lag ik op het kerkhof.”
Na mijn onderzoek naar “500 Beroemde en 500 Succesvolle Vrouwen”, nu een beroemde en succesvolle man: Özcan Akyol
Ik bied mijn lezers mijn excuses aan dat ik dit verhaal zo laat publiceer.
(Turkse versie is onderaan)
Geschreven door İlhan KARAÇAY:
Als journalist en schrijver die al decennialang over de Turkse gemeenschap in Nederland schrijft, behoren mijn meest omvangrijke onderzoeken van de laatste tijd tot de reeks: “Beroemde Turkse Vrouwen in Nederland” en “Succesvolle Turkse Vrouwen in Nederland”. In dat onderzoek beschreef ik de levensverhalen van maar liefst 500 beroemde en 500 succesvolle vrouwen. Nadat dit onderzoek dat door het tijdschrift KADIN zal worden gepubliceerd afgerond was, bleef er één vraag in mijn hoofd hangen:
HET VERHAAL VAN EEN MAN
Tijdens het schrijven over de succesverhalen van vrouwen, hield ik voortdurend één vraag in gedachten: “Maar hoe zit het met de mannen?”
Er zijn vele mannen in Nederland op wie wij trots kunnen zijn. Maar als ik slechts één verhaal van een man zou moeten kiezen, zou ik zonder aarzeling over Özcan Akyol schrijven.
Waarom? Omdat Akyol niet alleen het verhaal is van een persoonlijke opkomst, maar ook van een collectieve transformatie met sociale, culturele en emotionele lagen: van de gevangeniscel naar de boekenplank; van de achterbuurten naar het hart van de literatuur; van het etiket “lastige jongen” naar de rol van opiniemaker.
EEN LAAT GESCHREVEN VERHAAL
Ik ken Özcan Akyol al meer dan twintig jaar; via zijn columns in het Algemeen Dagblad, daarna via zijn boeken en televisieoptredens. Maar ik heb hem nooit persoonlijk ontmoet, nooit een hand gegeven, nooit samen koffie gedronken. Dat benadruk ik bewust, omdat het bewijst dat de lof die ik nu voor hem uitspreek, niet voortkomt uit persoonlijke vriendschap, maar uit oprechte waardering.
Hij is misschien wel degene met het meest uitzonderlijke levensverhaal onder alle schrijvers, kunstenaars en mediapersoonlijkheden van Turkse afkomst in Nederland. Want zijn weg is geen gewoon succesverhaal, maar een waarachtig verhaal van wedergeboorte: van donkere straten naar gevangeniscellen; van de bibliotheek naar de radio en televisie; en van daaruit tot de hoogste culturele podia van het land.
In zijn jeugd kwam hij in aanraking met geweld, criminaliteit, politie en gevangenismuren. Nog vóór zijn achttiende voelde hij de koude tralies van de Scheveningen-gevangenis. Voor velen betekent dat het einde van een levenstraject. Maar voor hem was het juist een begin. Dankzij het advies van een bewaker kwam hij in de gevangenisbibliotheek terecht. Het eerste boek dat hij daar oppakte, veranderde zijn lot. Hoe meer bladzijden hij omsloeg, hoe meer woorden hij leerde, en hoe meer zijn woede plaatsmaakte voor reflectie; destructie voor creativiteit.
En jaren later was diezelfde jongen niet langer bekend door “strafdossiers”, maar door “literatuurdossiers”. De jonge gevangene werd een eregast op de protocollijsten van Nederlandse paleizen. De jongen die ooit in een cel in stilte schreef, groeide uit tot een televisiegezicht dat miljoenen bereikt.
Een ander detail dat hem bijzonder maakt, begon bij zijn naam. Nederlanders vonden het moeilijk om “Özcan” uit te spreken. Op een dag noemden ze hem kortweg “Eus”. Toen leek het slechts een gemakzuchtige afkorting, maar ongemerkt schonk het de Nederlandse cultuurwereld een nieuw handelsmerk. “Eus” werd geen bijnaam meer, maar een merk, een symbool.
Vandaag de dag volgen honderdduizenden kijkers zijn reizen door Turkije, waar hij samen met zijn familie gesprekken voert met lokale bewoners. Daarmee verbindt hij niet alleen de Nederlandse samenleving met zijn wortels, maar geeft hij ook de Turkse gemeenschap in Nederland een reden tot trots.
En ik zeg dit oprecht: het feit dat ik zo’n beroemde Nederlander van Turkse afkomst tot nu toe nooit aan u heb voorgesteld, vervult mij niet alleen met spijt, maar ook met schaamte als journalist. Maar beter laat dan nooit: met deze regels vervul ik eindelijk mijn taak.
Hier is het verhaal van de indrukwekkende Turk Özcan Akyol, alias Eus (Öz), die de weg ging van gevangenismuren naar paleizen…
HET KIND VAN DEVENTER: GEZIN, BUURT, LOT
In 1984 wordt Özcan Akyol geboren in Deventer, als jongste kind van een Turks arbeidersgezin. Thuis ontbreken drie dingen: liefde, onderwijs en veiligheid. Zijn vader, een fabrieksarbeider die niet kan lezen of schrijven, raakt in de loop der jaren verstrikt in alcoholproblemen. Zijn moeder werkt onophoudelijk als schoonmaakster, een toegewijde arbeidster.
Zoals zovele gastarbeiders was het gezin met het idee gekomen “drie jaar werken en dan terugkeren naar het vaderland.” Maar die drie jaar veranderden in een permanent bestaan.
In het Deventer van de jaren tachtig en negentig groeit hij op op een zogeheten “zwarte school” – scholen met een achterstandsetiket. Taalbarrières, lage verwachtingen, constante vooroordelen… Een leraar zegt tegen de jonge Özcan: “Jouw plek is niet tussen de blonde kinderen” en sluit zo de weg naar het atheneum af, waardoor hij naar het mavo wordt gestuurd.
Dit onrecht wakkert zijn woede en zijn drang om zich te bewijzen alleen maar verder aan.
VAN WANORDE NAAR CRIMINALITEIT: VERLOREN JAREN
Thuis een gebrek aan liefde, op school buitengesloten…
Voor zo’n kind blijft de straat de enige uitweg. Maar de straat biedt geen troost; integendeel, ze brengt nieuwe problemen met zich mee.
Vechtpartijen, verkeerde vrienden, kleine misdrijven… al snel kruist hij het pad van de politie. Nog vóór zijn achttiende sluiten de zware deuren van de Scheveningen-gevangenis zich achter hem.
Voor de buitenwereld is het dossier daarmee afgesloten: “Deze jongen raakt verloren, zijn leven is voorbij.”
Maar het lot bewaart soms zijn scherpste wendingen voor de smalste gangen.
KEERPUNT: DE GEVANGENISBIBLIOTHEEK
Een eenvoudige tip van een bewaker wordt de vonk die zijn leven verandert: “Ga eens naar de bibliotheek, kijk eens naar die boeken.”
Aanvankelijk grijpt hij alleen maar naar de planken om de tijd te doden. De eerste boeken die hij in handen krijgt, zijn de politieromans van Baantjer. Daarna volgen andere schrijvers: Maarten ’t Hart, Jan Cremer…
Hoe meer hij leest, hoe meer woorden hij verzamelt, en hoe groter zijn gedachten worden. In die dagen verschijnt voor het eerst een zin in zijn hoofd: “Ik heb ook een verhaal te vertellen. Een verhaal dat nog niemand zo heeft verteld…”
Vanaf dat moment zijn boeken niet langer tijdverdrijf, maar instrumenten om zijn lot opnieuw te schrijven.
De ruwe taal van de straat maakt langzaam plaats voor de verfijning van de literatuur.
De zinnen die hij in de cel noteert, worden jaren later de eerste schetsen van een schrijverschap dat het land zou beroeren.
EERSTE GROTE STAP: DE WEG NAAR HET SCHRIJVERSCHAP
Na zijn vrijlating pakt hij zijn opleiding opnieuw op. Eerst ROC Aventus in Deventer, daarna Journalistiek aan Windesheim en korte tijd ook Nederlandse Taal en Cultuur aan de Vrije Universiteit Amsterdam.
In 2011 verschijnt zijn korte verhaal “Zero Impact” in een bundel over de 9/11-generatie — een kleine, maar veelzeggende stap. Het laat zien dat hij klaar is om zijn eigen verhaal te schrijven.
En dan komt in 2012 de grote doorbraak:
Zijn debuutroman “Eus” verschijnt.
Dit half-autobiografische werk verkoopt binnen één week tienduizenden exemplaren. In korte tijd loopt de teller op tot honderdduizenden, de filmrechten worden gekocht, en de Nederlandse pers spreekt erover.
DE KRACHT VAN “EUS”
“Eus” is geen gewone roman.
Het legt het verhaal van een migrantenkind in al zijn rauwe werkelijkheid bloot.
Voor migrantenjongeren betekende het: “Voor het eerst zagen we onszelf zo echt terug in een boek.”
Voor Nederlandse lezers bood het een kans om, voorbij de krantenkoppen, van binnenuit geconfronteerd te worden met een stem uit de gemeenschap zelf.
De roman laat de kloof zien tussen vooroordelen en de werkelijkheid.
Soms balanceert het verhaal op de dunne lijn tussen misdaad en mededogen.
De lezer die het verhaal van “de ander” leest, wordt tegelijk uitgedaagd om de eigen samenleving in vraag te stellen.
TWEEDE ROMAN: “TURIS” (2016)
Eus’ tweede roman “Turis” plaatst dit keer het gezin en in het bijzonder de vaderfiguur centraal.
Een zoon die, met de verdenking dat zijn vader een dubbelleven leidt, deuren opent die jarenlang gesloten bleven…
De tekst is niet alleen een persoonlijke afrekening. Het is ook een krachtige reflectie op autoriteit, mannelijkheid, schaamte en geheimen binnen migrantenfamilies.
Voor de lezer is het nog dieper: omdat het moedig herinnert aan het feit dat persoonlijke trauma’s vaak maatschappelijke wortels hebben.
PERIODE VAN VOLWASSENHEID: MET ESSAYS EN ROMANS NAAR HET CENTRUM
“Generaal zonder leger” (2020)
Voor de jaarlijkse Boekenweek schrijft Akyol dit essay, waarmee hij bewijst dat hij niet alleen verhalenverteller is, maar ook een schrijver die stellingen durft te poneren.
Thema: taal, klasse en gelijke kansen.
Zijn tekst wordt niet alleen in literaire kringen besproken, maar ook in brede lagen van de samenleving. Het boek bereikt de top van de bestsellerlijsten. Het is een symbolisch moment: de “dwarsligger” die naar het centrum van de aandacht wordt gehaald.
DE METAFORISCHE WEG: “AFSLAG 23” (2023)
De roman, vernoemd naar een afrit op de snelweg, markeert een nieuwe wending in zijn zoektocht naar identiteit en verbondenheid.
De taal is eenvoudiger, de toon volwassener, de emoties dieper…
Het boek laat een krachtige indruk achter bij de lezer.
Hij is niet langer de jonge “rebel”, maar een volwassen auteur.
ACHTER MICROFOON EN CAMERA: LITERATUUR VERSPREIDEN
Eus wist zich niet alleen met zijn boeken, maar ook met radio- en televisieprogramma’s tot een ander geluid in Nederland te ontwikkelen. Zijn doel was niet louter vermaken, maar mensen hun verhalen laten vertellen en door luisteren verbinding creëren.
RADIO: “ONZE MAN IN DEVENTER”
In dit nachtelijke programma op NPO Radio 1 ontvangen luisteraars gasten in Akyol’s eigen huis.
Er staat thee op tafel, de stilte vormt de achtergrond… De muur tussen beroemdheid en alledaagsheid valt weg.
Deze intimiteit levert hem tweemaal de Nachtwacht Award op.
Luisteraars herkennen in zijn stem precies datgene wat elders ontbreekt: echtheid. Hij spreekt weinig, maar luistert veel.
TELEVISIE: VAN KAPPERSSTOEL TOT GROTE STUDIO’S
De Geknipte Gast (BNNVARA): Een kappersstoel, het geluid van een schaar en oogcontact… Gasten vergeten hun status en delen hun meest menselijke kanten.
Sterren op het Doek (MAX): Midden in het culturele leven van Nederland treedt hij op als presentator. Eus is inmiddels een figuur die volledig in het centrum is geaccepteerd.
De neven van Eus (NTR): Hij slaat bruggen tussen Turkije en Europa en behandelt thema’s als migratie en identiteit.
Eus in Medialand, Dwarse Denkers, Vrijdenkers, Eus’ Boekenclub…
Met zijn liefde voor voetbal: Home of Eus / 120 Jaar Go Ahead Eagles (ESPN).
Daarnaast neemt hij deel aan debatten in Vandaag Inside, maar zijn stijl onderscheidt zich: zijn polemiek wordt gevoed door kennis en ervaring.
En tijdens Zomergasten (NPO) wijst hij erop dat de komst van gastarbeiders naar Nederland een economische beslissing was: “Dit was geen import van links, maar een behoefte aan arbeidskrachten van rechtse, rijke werkgevers. De overheid liep achter in het plannen van de gevolgen.”
DISCUSSIES: DE PRIJS VAN MOED
Özcan Akyol kreeg met zijn moedige uitspraken zowel kritiek vanuit de Turkse gemeenschap als uit de Nederlandse samenleving.
Sommige Turkse kringen verweten hem zijn kritische woorden tegen nationalisme en strikte religiositeit.
In Nederland vonden sommigen hem juist “te zelfverzekerd”.
Maar hij heeft zijn houding nooit verborgen:
Hij sprak openlijk over zijn Alevitisch-Turkse achtergrond, zijn agnostische levenshouding en vooral zijn afkeer van leugen, hypocrisie en geweld.
Zijn weigering in 2018 om de Pim Fortuyn Prijs te accepteren, is daar een duidelijk voorbeeld van. Zijn motivatie was glashelder: “Deze prijs heeft een polariserend effect in plaats van een verbindend. Ik wil juist verbinden.”
Zo koos hij er bewust voor om niet zijn roem te vergroten, maar de impact van zijn woorden te behouden.
DISCUSSIES: DE PRIJS VAN MOED
Özcan Akyol heeft nooit de makkelijke weg gekozen. Zijn scherpe pen en uitgesproken mening leverden hem zowel bewondering als weerstand op.
Binnen de Turkse gemeenschap waren er groepen die hem verweten “te kritisch” te zijn tegenover nationalistische denkbeelden of strikte religieuze tradities. Sommigen vonden dat hij de gemeenschap te veel een spiegel voorhield.
Aan de andere kant waren er in Nederland kringen die hem juist “te brutaal” of “overmatig zelfverzekerd” vonden. Voor hen was hij een stem die niet in een hokje paste, en juist dat maakte hem lastig te plaatsen.
Toch heeft Akyol zijn houding nooit verhuld. Hij sprak openlijk over zijn Alevitisch-Turkse wortels, zijn agnostische levenshouding en zijn afkeer van alles wat met leugen, hypocrisie en geweld te maken heeft. Zijn credo is eenvoudig maar krachtig: eerlijkheid boven imago.
Een markant voorbeeld van zijn consequente houding was in 2018, toen hij werd genomineerd voor de Pim Fortuyn Prijs. Velen zouden zo’n nominatie omarmen als erkenning en springplank. Akyol deed het tegenovergestelde: hij wees de nominatie af. Zijn motivatie was glashelder en moedig: “Deze prijs heeft een polariserend effect. Ik wil geen prijzen die mensen uit elkaar drijven. Ik wil verbinden.”
Met dat besluit liet hij zien dat hij zijn reputatie of kansen op nog meer bekendheid ondergeschikt maakte aan zijn waarden. In plaats van de makkelijke route van applaus en prestige, koos hij voor trouw aan zijn principes.
Die keuze kostte hem soms steun, maar leverde hem respect op — zelfs bij critici. Want uiteindelijk is geloofwaardigheid in het publieke debat niet te koop met prijzen, maar wordt verdiend met standvastigheid.
PRIVÉLEVEN: VAN CHAOS NAAR RUST
De jongen die ooit opgroeide in een huis zonder warmte en veiligheid, is vandaag een man die liefde geeft en geborgenheid creëert.
Özcan Akyol is getrouwd met journaliste Anna van den Breemer en samen hebben zij twee kinderen. Zijn gezin vormt de kern van zijn huidige bestaan. Wat hij als kind zo pijnlijk moest missen — een stabiel en harmonieus thuis — probeert hij nu bewust in zijn eigen huishouden op te bouwen.
Voor Akyol betekent succes tegenwoordig veel meer dan boeken verkopen, prijzen winnen of op televisie verschijnen. Ware triomf is voor hem een vredig gezinsleven, een veilige haven voor zijn kinderen, en een liefdevolle relatie met zijn partner.
Zijn privéleven laat zien dat “wedergeboorte” niet alleen plaatsvindt in literatuur en media, maar ook in de intieme sfeer van het gezin. De jongen die ooit gebukt ging onder ruzie, drank en armoede, schept nu een omgeving waarin dialoog, zorgzaamheid en stabiliteit centraal staan.
Voor hem is dit misschien wel het grootste bewijs dat verandering mogelijk is: dat iemand die opgroeit in chaos, later de architect kan worden van rust en harmonie.
VOETBAL, STAD, IDENTITEIT: GO AHEAD EAGLES
Voor Özcan Akyol is Deventer niet slechts een geboorteplaats, maar een bron van identiteit en trots. En niets weerspiegelt die band sterker dan zijn levenslange liefde voor Go Ahead Eagles, de trots van de stad.
De club is voor hem meer dan een voetbalploeg; het is een sociaal weefsel dat de inwoners van Deventer samenbrengt. In de tribunes ontmoeten rijk en arm, autochtoon en migrant elkaar. Verschillen verdwijnen in het gezamenlijke gezang.
Akyol maakte voor ESPN indrukwekkende projecten zoals “Home of Eus” en “120 Jaar Go Ahead Eagles”. Daarin laat hij zien dat voetbal meer is dan sport: het is een spiegel van een stad, een podium waar sociale klassen, achtergronden, hoop en teleurstellingen samenkomen.
Zoals hij zelf zegt: “Voetbal is het collectieve cv van een stad.”
Met die woorden maakt hij duidelijk dat wie Deventer wil begrijpen, ook naar de tribunes van Go Ahead Eagles moet kijken. Voor Akyol is de club een ankerpunt van verbondenheid, een bewijs dat identiteit meervoudig en gelaagd kan zijn.
PRIJZEN, LIJSTEN, ERKENNINGEN
Özcan Akyol heeft zijn plek in het Nederlandse culturele leven niet alleen veroverd met hoge verkoopcijfers, maar ook met een reeks prestigieuze onderscheidingen. Elk van deze prijzen is een bewijs dat zijn stem en verhalen een breed publiek raken.
Beste Overijsselse Boek (2012) – voor zijn debuut Eus, dat onmiddellijk diepe indruk maakte.
Cultuurprijs Overijssel (2016) – erkenning van zijn betekenis voor de cultuur in de regio waar hij vandaan komt.
Gulden Adelaar – Deventer (2017) – een symbolische prijs van zijn geboortestad.
Zilveren Nipkowschijf (2018) – voor De Neven van Eus, waarmee hij zich ook als tv-maker op hoog niveau vestigde.
Nachtwacht Award (2019, 2022) – tweemaal bekroond voor zijn radioprogramma Onze Man in Deventer, geroemd om zijn intimiteit en authenticiteit.
Bestseller 60-noteringen:
Eus (2012) — hoogste positie: 13, 12 weken in de lijst
Turis (2016) — hoogste positie: 7, 7 weken in de lijst
Generaal zonder leger (2020) — 2 weken op nr. 1, 3 weken in de lijst
Afslag 23 (2023) — hoogste positie: 5, 16 weken in de lijst
Korte chronologie:
1984: Geboren in Deventer
2002 (circa): Eerste confrontaties met criminaliteit, Scheveningen-gevangenis
2011: Eerste verhaal Zero Impact
2012: Debuut Eus verschijnt
2016: Tweede roman Turis / Toerist
2017–: Start van De neven van Eus (NTR)
2018: Eus in Medialand, Zilveren Nipkowschijf
2019: Presentatie van Sterren op het Doek, De Geknipte Gast, Nachtwacht Award
2020: Generaal zonder leger – Boekenweekessay, #1 positie
2021–: Eus’ Boekenclub, Vrijdenkers, Dwarse Denkers, Home of Eus
2022: Tweede Nachtwacht Award; toneelbewerking van Eus
2023: Afslag 23
2024–25: Actief met radio, tv en columns
Deze onderscheidingen en mijlpalen tonen niet alleen zijn veelzijdigheid — schrijver, radiomaker, presentator — maar ook de kracht van zijn verhaal: van celmuren tot culturele zalen, van outsider tot gevestigde stem.
10 ANEKDOTEN
GTST-vertaling: Als kind vertaalde hij de soap Goede Tijden, Slechte Tijden voor zijn moeder. Toen “Ludo’s honger” genoemd werd, vertaalde hij dat doodleuk met “hij gaat naar de keuken.”
Buitengesloten op school: Hij werd van het atheneum geweerd en naar het mavo gestuurd — een beslissing die zijn drang om zich te bewijzen alleen maar versterkte.
Banktolk: Op 12-jarige leeftijd zat hij bij een hypotheekgesprek van zijn broer en trad daar op als volwassen tolk.
Gevangenisbibliotheek: Het eerste Baantjer-boek dat hij las, werd de vonk die zijn schrijverschap deed ontbranden.
Eerste publicatie: Het korte verhaal Zero Impact — een kleine tekst die een grote deur opende.
De schok van het debuut: Dat Eus in één week tienduizenden keren verkocht werd, verbaasde niet alleen hemzelf maar heel literair Nederland.
Weigeren van een prijs: Zijn principiële afwijzing van de nominatie voor de Pim Fortuyn Prijs.
Schoolbezoeken: Tijdens een lezing nam een stille leerling voor het eerst het woord — een moment dat hem diep raakte.
De tribune-quote:“Voetbal is het collectieve cv van een stad.”
Radio thuis: ’s Nachts bouwde hij in de keuken een kleine studio — de meest intieme frequentie van Nederland.
12 LESSEN VOOR JONGEREN EN ONDERWIJS
Taal is een ladder: Hoe meer woorden je kent, hoe meer mogelijkheden er ontstaan.
School is geen noodlot: Een verkeerde doorverwijzing kan worden omgekeerd.
Lezen redt levens: Zelfs binnen de muren van een gevangenis.
Open geheimen: Huiselijk geweld en stilgezwegen pijn helen pas wanneer ze worden uitgesproken.
Schrijf jezelf: Iedereen heeft een uniek verhaal dat verteld mag worden.
Waarde van de periferie: De achterbuurt kan de grondstof van grote literatuur zijn.
Dubbele blik: Kijk zowel door de ogen van de migrant als door die van de Nederlander.
Moed & Beleefdheid: Spreek harde woorden met een beschaafde toon.
Meervoudige identiteit: Zowel Deventer als Anatolië behoren tot jou.
Fouten zijn kapitaal: Vallen en struikelen leveren de sterkste passages van je verhaal op.
Microfoon = verantwoordelijkheid: Zichtbaarheid in de media brengt een ethische plicht met zich mee.
Herbouw je gezin: Sluit de gaten van het verleden door een veilige toekomst te scheppen.
STERKE PUNTEN ALS SCHRIJVER
Narratieve eerlijkheid: Hij verbergt zijn eigen fouten en mislukkingen niet.
Taal-economie: Korte zinnen met een krachtige uitwerking.
Sociologische radar: Scherpe blik op thema’s als klasse, religie, nationalisme en media.
Mediageletterdheid: Hij vertaalt de discipline van microfoon en camera naar zijn schrijfstijl.
Relatie met de lezer: Dichtbij en toegankelijk, maar zonder in populisme te vervallen.
MAATSCHAPPELIJK COMMENTAAR: HET JUISTE LEZEN VAN MULTICULTURALITEIT
Een van de kernpunten die Özcan Akyol steeds opnieuw benadrukt, is dat de komst van Turkse gastarbeiders naar Nederland geen ideologisch links project was, zoals sommigen graag suggereren. Het was in feite een initiatief van rechtse, welvarende werkgevers die dringend behoefte hadden aan goedkope arbeidskrachten. De overheid daarentegen reageerde traag en liet de maatschappelijke gevolgen grotendeels op hun beloop.
Met die nuchtere analyse biedt Akyol een alternatief voor simplistische en vaak beschuldigende retoriek. Hij schuift het debat weg van slogans en sentimenten, en plaatst het in een historisch en economisch perspectief. Daarmee laat hij zien dat migratie geen complot of mislukking was, maar een sociaal-economisch proces waarvan de impact pas veel later werd ingezien.
Zijn boodschap is duidelijk en universeel, zowel voor Nederlandse als voor Turkse lezers:
“Laat vooroordelen plaatsmaken voor kennis, en slogans voor echte verhalen.”
Zo positioneert hij zich niet alleen als schrijver of presentator, maar ook als een publieke denker die bruggen slaat tussen gemeenschappen en generaties.
*****************************
HAPİSANE DUVARLARINDAN SARAYLARA: HOLLANDA’DA PARMAK ISIRTACAK BİR ŞÖHRETİN HİKÂYESİ…
Sokakların asi çocuğu Hollanda’nın en parlak medya adamı oldu.
“Kitaplar hayatımı kurtardı. Eğer okumaya başlamasaydım, ya hâlâ hapisteydim ya da mezarda.”
“500 ünlü ve 500 Başarılı Kadın” araştırmamdan sonra, bir ünlü ve başarılı erkek: Özcan Aksoy
Bu haberi çok geç yayınladığım için, okurlarımdan özür diliyorum.
İlhan KARAÇAY yazdı:
Hollanda’daki Türk toplumu hakkında kalem oynatan bir gazeteci-yazar olarak, yakın zamandaki en kapsamlı çalışmalarımın başında, “Hollanda’da Ünlü Türk Kadınları” ve “Hollanda’da Başarılı Türk Kadınları” adlı araştırmam geliyor. O araştırmada tam 500 ünlü Türk kadının ve 500 de başarılı Türk kadının hikâyesini yazdım. KADIN Dergisi tarafından yayınlanacak olan bu araştırmayı tamamladıktan sonra, zihnimin bir köşesinde hep şu soru asılı kaldı:
BİR ERKEĞİN HİKÂYESİ
Kadınların başarı öykülerini yazarken hep aklımda şu soru vardı: “Peki ya erkekler?” Hollanda’da gurur duyduğumuz birçok erkek var. Ama kadınların açtığı yolda tek bir erkeğin hikâyesini seçmem gerekseydi, hiç tereddüt etmeden Özcan Akyol’u yazardım.
Niçin mi? Çünkü Akyol, yalnızca bireysel bir yükselişin değil; sınıfsal, kültürel ve duygusal katmanlarıyla kolektif bir dönüşümün hikâyesidir: Cezaevi koğuşundan kütüphane raflarına; sokak aralarından edebiyatın merkezine; “yaramaz çocuk” etiketinden kanaat önderliğine uzanan bir yolculuk…
GEÇ YAZILAN BİR HABER
Özcan Akyol’u yirmi yılı aşkın bir zamandır tanıyorum; önce Algemeen Dagblad’taki köşe yazılarından, sonra kitaplarından ve televizyon ekranındaki varlığından. Onunla hiç oturup sohbet etmedim, elini sıkmadım, bir kahve içmedim. Bu mesafeyi özellikle vurguluyorum, çünkü şimdi hakkını teslim ederek övgüyle anlatacağım bu adamı, şahsi bir yakınlık ya da dostluk nedeniyle parlatmadığımın kanıtıdır.
O, Hollanda’da Türk kökenli nice yazar, sanatçı ve ekran yüzü arasında belki de en sıra dışı hikâyeye sahip olanıdır. Çünkü onun yolculuğu sıradan bir başarı öyküsü değil, adeta bir yeniden doğuş hikâyesidir: Karanlık sokaklardan, cezaevi koğuşlarından; kitap raflarına, radyonun ve televizyonun merkezine; oradan da ülkenin en yüksek kültürel platformlarına uzanan bir serüven…
Gençliğinde şiddetle, suçla, polisle, hapishane duvarlarıyla tanıştı. Daha on sekiz yaşına varmadan, Scheveningen Cezaevi’nin ağır kapıları ardında demir parmaklıkların soğukluğunu hissetti. Çoğu insan için bu, hayat defterinin kapandığı andır. Ama onun için başlangıç oldu. Bir gardiyanın tavsiyesiyle cezaevi kütüphanesinde eline aldığı ilk kitap, kaderinin yönünü değiştirdi. Sayfalar ilerledikçe, kelimeler çoğaldıkça, içindeki öfke yerini düşünceye, yıkıcılık yerini yaratıcılığa bıraktı.
Ve yıllar sonra aynı adam, artık “suç dosyalarıyla değil, edebiyat dosyalarıyla” anılan biri oldu. O genç mahkûm, bugün Hollanda saraylarının protokol listelerinde onur konuğu olarak yer buluyor. Dün hücrede tek başına yazı karalayan çocuk, bugün milyonlara hitap eden bir televizyon figürü…
Onu ayrıcalıklı kılan bir başka ayrıntı da ismiyle başladı. Hollandalılar “Özcan” ismini telaffuz etmekte zorlanıyordu. Bir gün kısaca “Eus” dediler. O an belki sıradan bir kolaylıktı, ama farkında olmadan Hollanda kültür hayatına yeni bir imza armağan edilmiş oldu. “Eus”, artık bir takma ad değil, bir markaya, bir sembole dönüştü.
Bugün onun Türkiye’nin çeşitli şehirlerini dolaşarak hem ailesiyle hem de Anadolu insanıyla yaptığı röportajlar, geniş kitleler tarafından ilgiyle izleniyor. Hem Hollanda toplumunu kendi kökleriyle tanıştırıyor, hem de Türk toplumunu Hollanda’daki bir başarı öyküsüyle gururlandırıyor.
Ve şimdi samimiyetle söylüyorum: Hollanda’da böylesi bir ünlü Türk’ü, bugüne kadar sizlere tanıtmamış olmaktan yalnızca derin bir üzüntü değil, aynı zamanda bir gazeteci olarak utanç duyuyorum. Ama geç de olsa, bu satırlarla görevimi yerine getiriyor olmanın huzuru içindeyim.
İşte size, hapisane duvarlarından saraylara uzanan, muhteşem Türk Özcan Akyol’un, nam-ı diğer Eus (Öz)’ün hikâyesi…
DEVENTER’İN ÇOCUĞU: AİLE, MAHALLE, KADER
1984’te Deventer’de, bir Türk işçi ailenin en küçük çocuğu olarak dünyaya gelir Özcan Akyol. Evde üç şey eksiktir: sevgi, eğitim ve güvenlik. Babası fabrikada çalışan, okuma-yazma bilmeyen; yıllar içinde alkolle boğuşan bir adamdır. Anne ise temizlik işlerinde didinen, fedakâr bir emekçidir.
Aile, diğer birçok göçmen gibi “üç yıl çalışıp memlekete dönmek” niyetiyle gelmiştir. Ama o üç yıl, kalıcı bir hayata dönüşür.
80’ler ve 90’ların Deventer’inde, “zwarte school”(siyah okul) diye anılan dezavantajlı okullarda büyür. Dil bariyerleri, düşük beklentiler, sürekli önyargılar… Küçük Özcan’ın öğretmeni ona, “Senin yerin sarışın çocukların arasında değil” diyerek atheneum (yüksek lise) yolunu kapatır, onu mavo (orta okul hattına iter.
Bu haksızlık, onun içindeki öfkeyi ve meydan okuma duygusunu daha da kabartır.
DÜZENSİZLİKTEN SUÇA: KAYIP YILLAR
Evde sevgisizlik, okulda itilmişlik…
Böyle bir çocuk için sokak tek kaçış yoludur. Ama sokak, kucak açmaz; aksine, yeni sorunlar üretir.
Kavgalar, yanlış arkadaşlıklar, küçük suçlar derken polisle yolları kesişir. Daha 18 yaşına bile girmeden, Scheveningen Cezaevi’nin demir kapıları ardına kapanır.
Dışarıdan bakanların çoğu için artık “dosya kapanmıştır, bu çocuk kaybolur, hayatı biter.”
Ama kader, en keskin dönüşlerini bazen en dar koridorlarda saklar.
KIRILMA ÂNI: CEZAEVİ KÜTÜPHANESİ
Bir gardiyanın basit bir tavsiyesi, hayatını değiştiren kıvılcım olur: “Git kütüphaneye, kitaplara bak.” Başta sadece vakit öldürmek için raflara uzanır. Önüne çıkan ilk kitaplar Baantjer’in polisiye romanlarıdır. Derken başka yazarlar: Maarten ’t Hart, Jan Cremer…
Okudukça kelimeleri çoğalır, kelimeler çoğaldıkça düşünceleri büyür. İşte o günlerde zihnine ilk kez şu cümle düşer: “Benim de anlatacak bir hikâyem var. Hem de kimsenin böyle anlatmadığı bir hikâye…”
Artık kitaplar onun için sadece zaman öldürücü değil, kaderini yeniden yazan birer araçtır.
Sokağın kaba dili yavaş yavaş yerini edebiyatın inceliğine bırakır.
Koğuşta kurduğu cümleler, yıllar sonra ülkenin gündemine damga vuracak bir yazarlığın ilk taslaklarına dönüşür.
İLK BÜYÜK ADIM: YAZARLIĞA YÜRÜYÜŞ
Tahliye olduktan sonra yeniden eğitime sarılır. Önce Deventer’de ROC Aventus, ardından Windesheim Gazetecilik ve kısa bir süre de Vrije Universiteit Amsterdam’da Hollanda dili eğitimi…
2011’de, 11 Eylül kuşağını konu alan bir derlemede yayımlanan kısa öyküsü “Zero Impact”, küçük ama önemli bir adımdır. Kendi hikâyesini yazmaya hazırlandığını gösterir.
Ve 2012’de büyük patlama gelir:
İlk romanı “Eus” yayımlanır.
Yarı otobiyografik nitelikteki bu eser, yalnızca bir hafta içinde on binlerce satılır. Kısa sürede yüz binlere ulaşır, film hakları alınır, Hollanda basını onu konuşmaya başlar.
“EUS”UN GÜCÜ
“Eus”, sıradan bir roman değildir.
Bir göçmen çocuğun hikâyesini bütün çıplaklığıyla ortaya koyar.
Göçmen gençler için: “İlk kez kendimizi bu kadar gerçek gördük” dedirtir.
Hollandalı okurlar için: Gazete manşetlerinin ötesinde, içerden bir sesle yüzleşme imkânı verir.
Roman, önyargılar ile gerçekler arasındaki uçurumu gösterir.
Kimi zaman suç ile şefkat arasındaki ince çizgide gezinir.
Okur, ötekinin hikâyesini okurken aslında kendi toplumunu da sorgular.
İKİNCİ ROMAN: “TURİS” (2016)
Eus’un ikinci romanı “Turis”, bu kez aileyi ve özellikle baba figürünü merkeze alır.
Bir oğlun, babasının çifte hayatı olduğu şüphesiyle açtığı kapılar…
Metin yalnızca kişisel bir hesaplaşma değildir. Göçmen ailelerde otorite, erkeklik, utanç ve sırlar üzerine güçlü bir sorgulamadır.
Okur içinse daha da derindir: Çünkü bireysel travmaların aslında toplumsal kökleri olduğunu cesurca hatırlatır.
OLGUNLUK DÖNEMİ: DENEMELER VE ROMANLARLA MERKEZE YÜRÜYÜŞ
“Generaal zonder leger” (2020)
Hollanda’da her yıl düzenlenen Boekenweek için kaleme aldığı bu deneme, Akyol’un yalnızca hikâye anlatan değil, aynı zamanda tez ortaya koyan bir yazar olduğunu kanıtlar.
Konusu: dil, sınıf ve fırsat eşitliği.
Yazdığı metin yalnızca edebiyat çevrelerinde değil, toplumun geniş kesimlerinde tartışılır. Kitap listelerinde zirveye çıkar. Bu, bir “aykırının merkeze taşındığı” sembolik bir andır.
YOLA DÜŞEN METAFOR: “AFSLAG 23” (2023)
Otoyoldaki bir çıkış rampasından adını alan roman, kimlik ve aidiyet üzerine yeni bir dönemeçtir.
Dili daha sade, anlatımı daha olgun, duyguları daha derin…
Okur üzerinde güçlü bir etki bırakır.
Artık genç bir “asi” değil, olgun bir yazardır.
MİKROFON VE KAMERA ÖNÜNDE: EDEBİYATI YAYMAK
Eus, sadece kitaplarıyla değil, radyo ve televizyon programlarıyla da Hollanda’da farklı bir ses olmayı başardı. Onun amacı yalnızca eğlendirmek değil, insanlara hikâyelerini anlattırmak ve dinleyerek bağ kurmaktı.
RADYO: “ONZE MAN IN DEVENTER”
NPO Radio 1’de gece yarısı yayımlanan bu programda, konuklar Akyol’un evine gelir.
Masada çay vardır, fonda sessizlik… Şöhretle sıradanlık arasındaki duvar kalkar.
Bu samimiyet ona iki kez Nachtwacht Ödülü kazandırır.
Dinleyiciler onun sesinde eksik olan “içtenliği” bulur: Az konuşur, çok dinler.
TELEVİZYON: BERBER KOLTUĞUNDAN BÜYÜK STÜDYOLARA
De Geknipte Gast (BNNVARA): Bir berber koltuğu, makas sesi ve göz teması… Konuklar şöhretlerini unutur, en insanî yanlarını paylaşır. Sterren op het Doek (MAX): Hollanda kültür hayatının tam merkezinde bir sunuculuk. Eus, artık “merkeze kabul” edilmiş bir figürdür. De neven van Eus (NTR): Türkiye ve Avrupa arasında köprüler kurar, göç ve kimlik meselelerini işler. Eus in Medialand, Dwarse Denkers, Vrijdenkers, Eus’ Boekenclub…
Futbol sevgisiyle: Home of Eus / 120 Jaar Go Ahead Eagles (ESPN).
Ayrıca Vandaag Inside programında tartışmalara katılır. Ama onun farkı, polemiği bilgi ve deneyimle beslemesidir.
Ayrıca Zomergasten’da (NPO) yaptığı açıklamalar, göçmen emeğinin Hollanda’ya gelişindeki iktisadi motivasyonu vurgular: “Bu, solun ithali değil; sağcı, varlıklı işverenlerin işgücü ihtiyacıydı. Devlet ise sonuçlarını kurgulamakta geç kaldı.”
TARTIŞMALAR: CESARETİN BEDELİ
Özcan Akyol, cesur eleştirileriyle hem Türk toplumundan hem de Hollanda kamuoyundan tepkiler aldı.
Türk kökenli bazı çevreler onu “milliyetçiliğe ve katı dindarlığa karşı” sözleri nedeniyle eleştirdi.
Hollanda’da ise kimi çevreler onu “aşırı özgüvenli” buldu.
Ama o, tavrını hiçbir zaman gizlemedi:
Alevi-Türk kökenden geldiğini, agnostik bir duruşu benimsediğini, en çok da “yalan, riyâ ve şiddete” karşı olduğunu açıkça söyledi.
2018’de aday gösterildiği Pim Fortuyn Ödülü’nü reddetmesi de aynı tavrın göstergesiydi. Gerekçesi çok netti: “Bu ödül birleştirmek yerine ayrıştırıcı bir etki yapıyor. Ben ise bağlayıcı olmak istiyorum.”
Böylece kendi şöhretini büyütmek yerine, sözünün etkisini korumayı seçti.
ÖZEL HAYAT: KAOSTAN HUZURA
Bir zamanlar sevgisiz büyüyen çocuk, bugün sevgi üreten bir baba…
Özcan Akyol, gazeteci Anna van den Breemer ile evli ve iki çocuk babasıdır.
Çocukken eksik kalan “huzurlu ev” hayalini şimdi kendi yuvasında inşa etmeye çalışıyor. Onun için artık “başarı” sadece kitap, ödül ya da şöhret değil; en çok da huzurlu bir aile ortamıdır.
FUTBOL, KENT, AİDİYET: GO AHEAD EAGLES
Deventer’in Süper Lig takımı Go Ahead Eagles, Akyol’un kent kimliğini ayakta tutan en güçlü bağdır.
ESPN için hazırladığı “Home of Eus” ve “120 Jaar Go Ahead Eagles” projelerinde futbolu bir sosyoloji laboratuvarı gibi işledi:
Tribünlerde sınıf farkları, kökenler, umutlar ve hayal kırıklıkları aynı tezahüratta birleşir.
Eus’un sözleriyle: “Futbol, bir kentin toplu özgeçmişidir.”
ÖDÜLLER, LİSTELER, TESCİLLER
Özcan Akyol, sadece kitap satışlarıyla değil, kazandığı ödüllerle de Hollanda kültür hayatında yerini sağlamlaştırdı:
Beste Overijsselse Boek (2012) Cultuurprijs Overijssel (2016) Gulden Adelaar – Deventer (2017) Zilveren Nipkowschijf (2018) – De Neven van Eus için Nachtwacht Ödülü (2019, 2022) – Onze Man in Deventer için
Bestseller 60 notları:
Eus (2012) — En iyi sıra: 13, 12 hafta listede Turis (2016) — En iyi sıra: 7, 7 hafta listede Generaal zonder leger (2020) — 1 numara (2 hafta), 3 hafta listede Afslag 23 (2023) — En iyi sıra: 5, 16 hafta listede
KISA KRONOLOJİ
1984: Deventer’de doğum 2002 civarı: Suça sürükleniş, Scheveningen Cezaevi 2011: İlk öykü “Zero Impact” 2012:Eus yayımlandı 2016:Turis / Toerist 2017–:De neven van Eus (NTR) 2018:Eus in Medialand, Zilveren Nipkowschijf 2019:Sterren op het Doek sunuculuğu, De Geknipte Gast, Nachtwacht Ödülü 2020:Generaal zonder leger – Boekenweek denemesi, 1 numara 2021–:Eus’ Boekenclub, Vrijdenkers, Dwarse Denkers, Home of Eus 2022: Nachtwacht Ödülü (2. kez); Eus’ün tiyatro uyarlaması 2023:Afslag 23 2024–25: Radyo, TV ve köşe yazıları devam ediyor
10 ANEKDOT
1-GTST tercümesi: Çocukken annesine televizyon dizisini tercüme ederken “Ludo’nun açlığı”nı “mutfağa” diye çevirmesi.
2-Okulda itilme: Atheneum yerine mavoya yönlendirilmesi ve “ispat hırsı.”
3-Banka tercümanı: 12 yaşında kardeşinin ipotek görüşmesinde yetişkin gibi çeviri yapması.
4-Cezaevi kütüphanesi: İlk Baantjer polisiye kitabı, yazarlığa giden yolun kıvılcımı.
5-İlk yazı: “Zero Impact” küçük bir metin, büyük bir kapı. 6-İlk romanın şoku:Eus’un bir haftada on binlere ulaşması.
7-Redd-i ödül: Pim Fortuynprijs adaylığını geri çevirmesi.
8-Okul ziyaretleri: Sessiz bir öğrencinin ilk kez söz alması.
9-Tribün sözü: “Futbol, kentin toplu özgeçmişidir.”
10-Evde radyo: Gece yarısı mutfakta kurduğu küçük stüdyo — Hollanda’nın en samimi frekansı.
GENÇLERE VE EĞİTİME DAİR 12 DERS
1-Dil merdivendir: Kelime çoğaldıkça ihtimal çoğalır. 2-Okul kader değildir: Yanlış yönlendirme tersine çevrilebilir. 3-Okuma hayat kurtarır: Cezaevinde bile. 4-Sırları açın: Ev içi şiddet ve sırlar, konuşulunca iyileşir. 5-Kendini yaz: Herkesin anlatacak özgün bir hikâyesi var. 6-Merkez dışı kıymettir: Kenar mahalle, büyük edebiyatın ham maddesidir. 7-Çifte bakış: Hem göçmenin hem Hollandalının gözünden bak. 8-Cesaret & Nezaket: Sert sözü, medeni üslupla söyle. 9-Aidiyet çoğuldur: Deventer de, Anadolu da senindir. 10-Hata sermayedir: Düşüşler anlatının en güçlü bölümleridir. 11-Mikrofon sorumluluktur: Medyada görünürlük = etik ödev. 12-Aileyi yeniden kur: Geçmişin açığını gelecekte kapat.
YAZAR OLARAK GÜÇLÜ YANLAR
Anlatı dürüstlüğü: Kendi kusur ve düşüşlerini saklamaz. Dil ekonomisi: Kısa cümle, kuvvetli etki. Sosyolojik radar: Sınıf, din, milliyetçilik, medya… Medya okuryazarlığı: Mikrofon ve kamera disiplinini yazıya taşır. Okurla mesafe: Yakın, ama popülizme düşmeden.
TOPLUMSAL YORUM: ÇOK KÜLTÜRLÜLÜĞÜN DOĞRU OKUNUŞU
Özcan Akyol’un sürekli vurguladığı temel noktalardan biri şudur: Türk misafir işçilerin Hollanda’ya gelişi, bazı kişilerin iddia ettiği gibi ideolojik bir sol proje değildi. Aslında bu, ucuz iş gücüne acilen ihtiyaç duyan sağcı, varlıklı işverenlerin girişimiydi. Buna karşılık hükümet yavaş davrandı ve toplumsal sonuçları büyük ölçüde kendi hâline bıraktı.
Bu gerçekçi analizle Akyol, basitleştirici ve çoğu kez suçlayıcı söylemlere bir alternatif sunuyor. Tartışmayı sloganlardan ve duygulardan uzaklaştırarak tarihsel ve ekonomik bir perspektife oturtuyor. Böylece göçün bir komplo ya da başarısızlık değil, etkileri ancak çok sonraları fark edilen sosyo-ekonomik bir süreç olduğunu gösteriyor.
Onun mesajı, hem Hollandalı hem de Türk okurlar için açık ve evrenseldir:
“Önyargılar yerini bilgiye, sloganlar yerini gerçek hikâyelere bırakmalıdır.”
Böylece Akyol, sadece yazar ya da sunucu değil, aynı zamanda topluluklar ve kuşaklar arasında köprüler kuran bir kamusal düşünür olarak konumlanıyor.
Sokakların asi çocuğu Hollanda’nın en parlak medya adamı oldu.
“Kitaplar hayatımı kurtardı. Eğer okumaya başlamasaydım, ya hâlâ hapisteydim ya da mezarda.”
“500 ünlü ve 500 Başarılı Kadın” araştırmamdan sonra, bir ünlü ve başarılı erkek: Özcan Akyol
Bu haberi çok geç yayınladığım için, okurlarımdan özür diliyorum.
(Haberin Hollandacası en altta. Nederlandse versie is onderaan)
İlhan KARAÇAY yazdı:
Hollanda’daki Türk toplumu hakkında kalem oynatan bir gazeteci-yazar olarak, yakın zamandaki en kapsamlı çalışmalarımın başında, “Hollanda’da Ünlü Türk Kadınları” ve “Hollanda’da Başarılı Türk Kadınları” adlı araştırmam geliyor. O araştırmada tam 500 ünlü Türk kadının ve 500 de başarılı Türk kadının hikâyesini yazdım. KADIN Dergisi tarafından yayınlanacak olan bu araştırmayı tamamladıktan sonra, zihnimin bir köşesinde hep şu soru asılı kaldı:
BİR ERKEĞİN HİKÂYESİ
Kadınların başarı öykülerini yazarken hep aklımda şu soru vardı: “Peki ya erkekler?” Hollanda’da gurur duyduğumuz birçok erkek var. Ama kadınların açtığı yolda tek bir erkeğin hikâyesini seçmem gerekseydi, hiç tereddüt etmeden Özcan Akyol’u yazardım.
Niçin mi? Çünkü Akyol, yalnızca bireysel bir yükselişin değil; sınıfsal, kültürel ve duygusal katmanlarıyla kolektif bir dönüşümün hikâyesidir: Cezaevi koğuşundan kütüphane raflarına; sokak aralarından edebiyatın merkezine; “yaramaz çocuk” etiketinden kanaat önderliğine uzanan bir yolculuk…
GEÇ YAZILAN BİR HABER
Özcan Akyol’u yirmi yılı aşkın bir zamandır tanıyorum; önce Algemeen Dagblad’taki köşe yazılarından, sonra kitaplarından ve televizyon ekranındaki varlığından. Onunla hiç oturup sohbet etmedim, elini sıkmadım, bir kahve içmedim. Bu mesafeyi özellikle vurguluyorum, çünkü şimdi hakkını teslim ederek övgüyle anlatacağım bu adamı, şahsi bir yakınlık ya da dostluk nedeniyle parlatmadığımın kanıtıdır.
O, Hollanda’da Türk kökenli nice yazar, sanatçı ve ekran yüzü arasında belki de en sıra dışı hikâyeye sahip olanıdır. Çünkü onun yolculuğu sıradan bir başarı öyküsü değil, adeta bir yeniden doğuş hikâyesidir: Karanlık sokaklardan, cezaevi koğuşlarından; kitap raflarına, radyonun ve televizyonun merkezine; oradan da ülkenin en yüksek kültürel platformlarına uzanan bir serüven…
Gençliğinde şiddetle, suçla, polisle, hapishane duvarlarıyla tanıştı. Daha on sekiz yaşına varmadan, Scheveningen Cezaevi’nin ağır kapıları ardında demir parmaklıkların soğukluğunu hissetti. Çoğu insan için bu, hayat defterinin kapandığı andır. Ama onun için başlangıç oldu. Bir gardiyanın tavsiyesiyle cezaevi kütüphanesinde eline aldığı ilk kitap, kaderinin yönünü değiştirdi. Sayfalar ilerledikçe, kelimeler çoğaldıkça, içindeki öfke yerini düşünceye, yıkıcılık yerini yaratıcılığa bıraktı.
Ve yıllar sonra aynı adam, artık “suç dosyalarıyla değil, edebiyat dosyalarıyla” anılan biri oldu. O genç mahkûm, bugün Hollanda saraylarının protokol listelerinde onur konuğu olarak yer buluyor. Dün hücrede tek başına yazı karalayan çocuk, bugün milyonlara hitap eden bir televizyon figürü…
Onu ayrıcalıklı kılan bir başka ayrıntı da ismiyle başladı. Hollandalılar “Özcan” ismini telaffuz etmekte zorlanıyordu. Bir gün kısaca “Eus” dediler. O an belki sıradan bir kolaylıktı, ama farkında olmadan Hollanda kültür hayatına yeni bir imza armağan edilmiş oldu. “Eus”, artık bir takma ad değil, bir markaya, bir sembole dönüştü.
Bugün onun Türkiye’nin çeşitli şehirlerini dolaşarak hem ailesiyle hem de Anadolu insanıyla yaptığı röportajlar, geniş kitleler tarafından ilgiyle izleniyor. Hem Hollanda toplumunu kendi kökleriyle tanıştırıyor, hem de Türk toplumunu Hollanda’daki bir başarı öyküsüyle gururlandırıyor.
Ve şimdi samimiyetle söylüyorum: Hollanda’da böylesi bir ünlü Türk’ü, bugüne kadar sizlere tanıtmamış olmaktan yalnızca derin bir üzüntü değil, aynı zamanda bir gazeteci olarak utanç duyuyorum. Ama geç de olsa, bu satırlarla görevimi yerine getiriyor olmanın huzuru içindeyim.
İşte size, hapisane duvarlarından saraylara uzanan, muhteşem Türk Özcan Akyol’un, nam-ı diğer Eus (Öz)’ün hikâyesi…
DEVENTER’İN ÇOCUĞU: AİLE, MAHALLE, KADER
1984’te Deventer’de, bir Türk işçi ailenin en küçük çocuğu olarak dünyaya gelir Özcan Akyol. Evde üç şey eksiktir: sevgi, eğitim ve güvenlik. Babası fabrikada çalışan, okuma-yazma bilmeyen; yıllar içinde alkolle boğuşan bir adamdır. Anne ise temizlik işlerinde didinen, fedakâr bir emekçidir.
Aile, diğer birçok göçmen gibi “üç yıl çalışıp memlekete dönmek” niyetiyle gelmiştir. Ama o üç yıl, kalıcı bir hayata dönüşür.
80’ler ve 90’ların Deventer’inde, “zwarte school”(siyah okul) diye anılan dezavantajlı okullarda büyür. Dil bariyerleri, düşük beklentiler, sürekli önyargılar… Küçük Özcan’ın öğretmeni ona, “Senin yerin sarışın çocukların arasında değil” diyerek atheneum (yüksek lise) yolunu kapatır, onu mavo (orta okul hattına iter.
Bu haksızlık, onun içindeki öfkeyi ve meydan okuma duygusunu daha da kabartır.
DÜZENSİZLİKTEN SUÇA: KAYIP YILLAR
Evde sevgisizlik, okulda itilmişlik…
Böyle bir çocuk için sokak tek kaçış yoludur. Ama sokak, kucak açmaz; aksine, yeni sorunlar üretir.
Kavgalar, yanlış arkadaşlıklar, küçük suçlar derken polisle yolları kesişir. Daha 18 yaşına bile girmeden, Scheveningen Cezaevi’nin demir kapıları ardına kapanır.
Dışarıdan bakanların çoğu için artık “dosya kapanmıştır, bu çocuk kaybolur, hayatı biter.”
Ama kader, en keskin dönüşlerini bazen en dar koridorlarda saklar.
KIRILMA ÂNI: CEZAEVİ KÜTÜPHANESİ
Bir gardiyanın basit bir tavsiyesi, hayatını değiştiren kıvılcım olur: “Git kütüphaneye, kitaplara bak.” Başta sadece vakit öldürmek için raflara uzanır. Önüne çıkan ilk kitaplar Baantjer’in polisiye romanlarıdır. Derken başka yazarlar: Maarten ’t Hart, Jan Cremer…
Okudukça kelimeleri çoğalır, kelimeler çoğaldıkça düşünceleri büyür. İşte o günlerde zihnine ilk kez şu cümle düşer: “Benim de anlatacak bir hikâyem var. Hem de kimsenin böyle anlatmadığı bir hikâye…”
Artık kitaplar onun için sadece zaman öldürücü değil, kaderini yeniden yazan birer araçtır.
Sokağın kaba dili yavaş yavaş yerini edebiyatın inceliğine bırakır.
Koğuşta kurduğu cümleler, yıllar sonra ülkenin gündemine damga vuracak bir yazarlığın ilk taslaklarına dönüşür.
İLK BÜYÜK ADIM: YAZARLIĞA YÜRÜYÜŞ
Tahliye olduktan sonra yeniden eğitime sarılır. Önce Deventer’de ROC Aventus, ardından Windesheim Gazetecilik ve kısa bir süre de Vrije Universiteit Amsterdam’da Hollanda dili eğitimi…
2011’de, 11 Eylül kuşağını konu alan bir derlemede yayımlanan kısa öyküsü “Zero Impact”, küçük ama önemli bir adımdır. Kendi hikâyesini yazmaya hazırlandığını gösterir.
Ve 2012’de büyük patlama gelir:
İlk romanı “Eus” yayımlanır.
Yarı otobiyografik nitelikteki bu eser, yalnızca bir hafta içinde on binlerce satılır. Kısa sürede yüz binlere ulaşır, film hakları alınır, Hollanda basını onu konuşmaya başlar.
“EUS”UN GÜCÜ
“Eus”, sıradan bir roman değildir.
Bir göçmen çocuğun hikâyesini bütün çıplaklığıyla ortaya koyar.
Göçmen gençler için: “İlk kez kendimizi bu kadar gerçek gördük” dedirtir.
Hollandalı okurlar için: Gazete manşetlerinin ötesinde, içerden bir sesle yüzleşme imkânı verir.
Roman, önyargılar ile gerçekler arasındaki uçurumu gösterir.
Kimi zaman suç ile şefkat arasındaki ince çizgide gezinir.
Okur, ötekinin hikâyesini okurken aslında kendi toplumunu da sorgular.
İKİNCİ ROMAN: “TURİS” (2016)
Eus’un ikinci romanı “Turis”, bu kez aileyi ve özellikle baba figürünü merkeze alır.
Bir oğlun, babasının çifte hayatı olduğu şüphesiyle açtığı kapılar…
Metin yalnızca kişisel bir hesaplaşma değildir. Göçmen ailelerde otorite, erkeklik, utanç ve sırlar üzerine güçlü bir sorgulamadır.
Okur içinse daha da derindir: Çünkü bireysel travmaların aslında toplumsal kökleri olduğunu cesurca hatırlatır.
OLGUNLUK DÖNEMİ: DENEMELER VE ROMANLARLA MERKEZE YÜRÜYÜŞ
“Generaal zonder leger” (2020)
Hollanda’da her yıl düzenlenen Boekenweek için kaleme aldığı bu deneme, Akyol’un yalnızca hikâye anlatan değil, aynı zamanda tez ortaya koyan bir yazar olduğunu kanıtlar.
Konusu: dil, sınıf ve fırsat eşitliği.
Yazdığı metin yalnızca edebiyat çevrelerinde değil, toplumun geniş kesimlerinde tartışılır. Kitap listelerinde zirveye çıkar. Bu, bir “aykırının merkeze taşındığı” sembolik bir andır.
YOLA DÜŞEN METAFOR: “AFSLAG 23” (2023)
Otoyoldaki bir çıkış rampasından adını alan roman, kimlik ve aidiyet üzerine yeni bir dönemeçtir.
Dili daha sade, anlatımı daha olgun, duyguları daha derin…
Okur üzerinde güçlü bir etki bırakır.
Artık genç bir “asi” değil, olgun bir yazardır.
MİKROFON VE KAMERA ÖNÜNDE: EDEBİYATI YAYMAK
Eus, sadece kitaplarıyla değil, radyo ve televizyon programlarıyla da Hollanda’da farklı bir ses olmayı başardı. Onun amacı yalnızca eğlendirmek değil, insanlara hikâyelerini anlattırmak ve dinleyerek bağ kurmaktı.
RADYO: “ONZE MAN IN DEVENTER”
NPO Radio 1’de gece yarısı yayımlanan bu programda, konuklar Akyol’un evine gelir.
Masada çay vardır, fonda sessizlik… Şöhretle sıradanlık arasındaki duvar kalkar.
Bu samimiyet ona iki kez Nachtwacht Ödülü kazandırır.
Dinleyiciler onun sesinde eksik olan “içtenliği” bulur: Az konuşur, çok dinler.
TELEVİZYON: BERBER KOLTUĞUNDAN BÜYÜK STÜDYOLARA
De Geknipte Gast (BNNVARA): Bir berber koltuğu, makas sesi ve göz teması… Konuklar şöhretlerini unutur, en insanî yanlarını paylaşır. Sterren op het Doek (MAX): Hollanda kültür hayatının tam merkezinde bir sunuculuk. Eus, artık “merkeze kabul” edilmiş bir figürdür. De neven van Eus (NTR): Türkiye ve Avrupa arasında köprüler kurar, göç ve kimlik meselelerini işler. Eus in Medialand, Dwarse Denkers, Vrijdenkers, Eus’ Boekenclub…
Futbol sevgisiyle: Home of Eus / 120 Jaar Go Ahead Eagles (ESPN).
Ayrıca Vandaag Inside programında tartışmalara katılır. Ama onun farkı, polemiği bilgi ve deneyimle beslemesidir.
Ayrıca Zomergasten’da (NPO) yaptığı açıklamalar, göçmen emeğinin Hollanda’ya gelişindeki iktisadi motivasyonu vurgular: “Bu, solun ithali değil; sağcı, varlıklı işverenlerin işgücü ihtiyacıydı. Devlet ise sonuçlarını kurgulamakta geç kaldı.”
TARTIŞMALAR: CESARETİN BEDELİ
Özcan Akyol, cesur eleştirileriyle hem Türk toplumundan hem de Hollanda kamuoyundan tepkiler aldı.
Türk kökenli bazı çevreler onu “milliyetçiliğe ve katı dindarlığa karşı” sözleri nedeniyle eleştirdi.
Hollanda’da ise kimi çevreler onu “aşırı özgüvenli” buldu.
Ama o, tavrını hiçbir zaman gizlemedi:
Alevi-Türk kökenden geldiğini, agnostik bir duruşu benimsediğini, en çok da “yalan, riyâ ve şiddete” karşı olduğunu açıkça söyledi.
2018’de aday gösterildiği Pim Fortuyn Ödülü’nü reddetmesi de aynı tavrın göstergesiydi. Gerekçesi çok netti: “Bu ödül birleştirmek yerine ayrıştırıcı bir etki yapıyor. Ben ise bağlayıcı olmak istiyorum.”
Böylece kendi şöhretini büyütmek yerine, sözünün etkisini korumayı seçti.
ÖZEL HAYAT: KAOSTAN HUZURA
Bir zamanlar sevgisiz büyüyen çocuk, bugün sevgi üreten bir baba…
Özcan Akyol, gazeteci Anna van den Breemer ile evli ve iki çocuk babasıdır.
Çocukken eksik kalan “huzurlu ev” hayalini şimdi kendi yuvasında inşa etmeye çalışıyor. Onun için artık “başarı” sadece kitap, ödül ya da şöhret değil; en çok da huzurlu bir aile ortamıdır.
FUTBOL, KENT, AİDİYET: GO AHEAD EAGLES
Deventer’in Süper Lig takımı Go Ahead Eagles, Akyol’un kent kimliğini ayakta tutan en güçlü bağdır.
ESPN için hazırladığı “Home of Eus” ve “120 Jaar Go Ahead Eagles” projelerinde futbolu bir sosyoloji laboratuvarı gibi işledi:
Tribünlerde sınıf farkları, kökenler, umutlar ve hayal kırıklıkları aynı tezahüratta birleşir.
Eus’un sözleriyle: “Futbol, bir kentin toplu özgeçmişidir.”
ÖDÜLLER, LİSTELER, TESCİLLER
Özcan Akyol, sadece kitap satışlarıyla değil, kazandığı ödüllerle de Hollanda kültür hayatında yerini sağlamlaştırdı:
Beste Overijsselse Boek (2012) Cultuurprijs Overijssel (2016) Gulden Adelaar – Deventer (2017) Zilveren Nipkowschijf (2018) – De Neven van Eus için Nachtwacht Ödülü (2019, 2022) – Onze Man in Deventer için
Bestseller 60 notları:
Eus (2012) — En iyi sıra: 13, 12 hafta listede Turis (2016) — En iyi sıra: 7, 7 hafta listede Generaal zonder leger (2020) — 1 numara (2 hafta), 3 hafta listede Afslag 23 (2023) — En iyi sıra: 5, 16 hafta listede
KISA KRONOLOJİ
1984: Deventer’de doğum 2002 civarı: Suça sürükleniş, Scheveningen Cezaevi 2011: İlk öykü “Zero Impact” 2012:Eus yayımlandı 2016:Turis / Toerist 2017–:De neven van Eus (NTR) 2018:Eus in Medialand, Zilveren Nipkowschijf 2019:Sterren op het Doek sunuculuğu, De Geknipte Gast, Nachtwacht Ödülü 2020:Generaal zonder leger – Boekenweek denemesi, 1 numara 2021–:Eus’ Boekenclub, Vrijdenkers, Dwarse Denkers, Home of Eus 2022: Nachtwacht Ödülü (2. kez); Eus’ün tiyatro uyarlaması 2023:Afslag 23 2024–25: Radyo, TV ve köşe yazıları devam ediyor
10 ANEKDOT
1-GTST tercümesi: Çocukken annesine televizyon dizisini tercüme ederken “Ludo’nun açlığı”nı “mutfağa” diye çevirmesi.
2-Okulda itilme: Atheneum yerine mavoya yönlendirilmesi ve “ispat hırsı.”
3-Banka tercümanı: 12 yaşında kardeşinin ipotek görüşmesinde yetişkin gibi çeviri yapması.
4-Cezaevi kütüphanesi: İlk Baantjer polisiye kitabı, yazarlığa giden yolun kıvılcımı.
5-İlk yazı: “Zero Impact” küçük bir metin, büyük bir kapı. 6-İlk romanın şoku:Eus’un bir haftada on binlere ulaşması.
7-Redd-i ödül: Pim Fortuynprijs adaylığını geri çevirmesi.
8-Okul ziyaretleri: Sessiz bir öğrencinin ilk kez söz alması.
9-Tribün sözü: “Futbol, kentin toplu özgeçmişidir.”
10-Evde radyo: Gece yarısı mutfakta kurduğu küçük stüdyo — Hollanda’nın en samimi frekansı.
GENÇLERE VE EĞİTİME DAİR 12 DERS
1-Dil merdivendir: Kelime çoğaldıkça ihtimal çoğalır. 2-Okul kader değildir: Yanlış yönlendirme tersine çevrilebilir. 3-Okuma hayat kurtarır: Cezaevinde bile. 4-Sırları açın: Ev içi şiddet ve sırlar, konuşulunca iyileşir. 5-Kendini yaz: Herkesin anlatacak özgün bir hikâyesi var. 6-Merkez dışı kıymettir: Kenar mahalle, büyük edebiyatın ham maddesidir. 7-Çifte bakış: Hem göçmenin hem Hollandalının gözünden bak. 8-Cesaret & Nezaket: Sert sözü, medeni üslupla söyle. 9-Aidiyet çoğuldur: Deventer de, Anadolu da senindir. 10-Hata sermayedir: Düşüşler anlatının en güçlü bölümleridir. 11-Mikrofon sorumluluktur: Medyada görünürlük = etik ödev. 12-Aileyi yeniden kur: Geçmişin açığını gelecekte kapat.
YAZAR OLARAK GÜÇLÜ YANLAR
Anlatı dürüstlüğü: Kendi kusur ve düşüşlerini saklamaz. Dil ekonomisi: Kısa cümle, kuvvetli etki. Sosyolojik radar: Sınıf, din, milliyetçilik, medya… Medya okuryazarlığı: Mikrofon ve kamera disiplinini yazıya taşır. Okurla mesafe: Yakın, ama popülizme düşmeden.
TOPLUMSAL YORUM: ÇOK KÜLTÜRLÜLÜĞÜN DOĞRU OKUNUŞU
Özcan Akyol’un sürekli vurguladığı temel noktalardan biri şudur: Türk misafir işçilerin Hollanda’ya gelişi, bazı kişilerin iddia ettiği gibi ideolojik bir sol proje değildi. Aslında bu, ucuz iş gücüne acilen ihtiyaç duyan sağcı, varlıklı işverenlerin girişimiydi. Buna karşılık hükümet yavaş davrandı ve toplumsal sonuçları büyük ölçüde kendi hâline bıraktı.
Bu gerçekçi analizle Akyol, basitleştirici ve çoğu kez suçlayıcı söylemlere bir alternatif sunuyor. Tartışmayı sloganlardan ve duygulardan uzaklaştırarak tarihsel ve ekonomik bir perspektife oturtuyor. Böylece göçün bir komplo ya da başarısızlık değil, etkileri ancak çok sonraları fark edilen sosyo-ekonomik bir süreç olduğunu gösteriyor.
Onun mesajı, hem Hollandalı hem de Türk okurlar için açık ve evrenseldir:
“Önyargılar yerini bilgiye, sloganlar yerini gerçek hikâyelere bırakmalıdır.”
Böylece Akyol, sadece yazar ya da sunucu değil, aynı zamanda topluluklar ve kuşaklar arasında köprüler kuran bir kamusal düşünür olarak konumlanıyor.
**************************************
(Dit artikel is in feite bedoeld voor de lezers in Turkije. Maar in de hoop dat het ook de interesse van de Nederlandse lezers zal wekken, presenteer ik het u aan.)
VAN CELLMUREN TOT PALEIZEN: HET VERHAAL VAN EEN OPVALLENDE BEROEMDHEID IN NEDERLAND…
De rebelse jongen van de straat werd de meest spraakmakende mediapersoon van Nederland.
“Boeken hebben mijn leven gered. Als ik niet was gaan lezen, zat ik nu nog steeds in de gevangenis of lag ik op het kerkhof.”
Na mijn onderzoek naar “500 Beroemde en 500 Succesvolle Vrouwen”, nu een beroemde en succesvolle man: Özcan Akyol
Ik bied mijn lezers mijn excuses aan dat ik dit verhaal zo laat publiceer.
Geschreven door İlhan KARAÇAY:
Als journalist en schrijver die al decennialang over de Turkse gemeenschap in Nederland schrijft, behoren mijn meest omvangrijke onderzoeken van de laatste tijd tot de reeks: “Beroemde Turkse Vrouwen in Nederland” en “Succesvolle Turkse Vrouwen in Nederland”. In dat onderzoek beschreef ik de levensverhalen van maar liefst 500 beroemde en 500 succesvolle vrouwen. Nadat dit onderzoek dat door het tijdschrift KADIN zal worden gepubliceerd afgerond was, bleef er één vraag in mijn hoofd hangen.
HET VERHAAL VAN EEN MAN
Tijdens het schrijven over de succesverhalen van vrouwen, hield ik voortdurend één vraag in gedachten: “Maar hoe zit het met de mannen?”
Er zijn vele mannen in Nederland op wie wij trots kunnen zijn. Maar als ik slechts één verhaal van een man zou moeten kiezen, zou ik zonder aarzeling over Özcan Akyol schrijven.
Waarom? Omdat Akyol niet alleen het verhaal is van een persoonlijke opkomst, maar ook van een collectieve transformatie met sociale, culturele en emotionele lagen: van de gevangeniscel naar de boekenplank; van de achterbuurten naar het hart van de literatuur; van het etiket “lastige jongen” naar de rol van opiniemaker.
EEN LAAT GESCHREVEN VERHAAL
Ik ken Özcan Akyol al meer dan twintig jaar; via zijn columns, daarna via zijn boeken en televisieoptredens. Maar ik heb hem nooit persoonlijk ontmoet, nooit een hand gegeven, nooit samen koffie gedronken. Dat benadruk ik bewust, omdat het bewijst dat de lof die ik nu voor hem uitspreek, niet voortkomt uit persoonlijke vriendschap, maar uit oprechte waardering.
Hij is misschien wel degene met het meest uitzonderlijke levensverhaal onder alle schrijvers, kunstenaars en mediapersoonlijkheden van Turkse afkomst in Nederland. Want zijn weg is geen gewoon succesverhaal, maar een waarachtig verhaal van wedergeboorte: van donkere straten naar gevangeniscellen; van de bibliotheek naar de radio en televisie; en van daaruit tot de hoogste culturele podia van het land.
In zijn jeugd kwam hij in aanraking met geweld, criminaliteit, politie en gevangenismuren. Nog vóór zijn achttiende voelde hij de koude tralies van de Scheveningen-gevangenis. Voor velen betekent dat het einde van een levenstraject. Maar voor hem was het juist een begin. Dankzij het advies van een bewaker kwam hij in de gevangenisbibliotheek terecht. Het eerste boek dat hij daar oppakte, veranderde zijn lot. Hoe meer bladzijden hij omsloeg, hoe meer woorden hij leerde, en hoe meer zijn woede plaatsmaakte voor reflectie; destructie voor creativiteit.
En jaren later was diezelfde jongen niet langer bekend door “strafdossiers”, maar door “literatuurdossiers”. De jonge gevangene werd een eregast op de protocollijsten van Nederlandse paleizen. De jongen die ooit in een cel in stilte schreef, groeide uit tot een televisiegezicht dat miljoenen bereikt.
Een ander detail dat hem bijzonder maakt, begon bij zijn naam. Nederlanders vonden het moeilijk om “Özcan” uit te spreken. Op een dag noemden ze hem kortweg “Eus”. Toen leek het slechts een gemakzuchtige afkorting, maar ongemerkt schonk het de Nederlandse cultuurwereld een nieuw handelsmerk. “Eus” werd geen bijnaam meer, maar een merk, een symbool.
Vandaag de dag volgen honderdduizenden kijkers zijn reizen door Turkije, waar hij samen met zijn familie gesprekken voert met lokale bewoners. Daarmee verbindt hij niet alleen de Nederlandse samenleving met zijn wortels, maar geeft hij ook de Turkse gemeenschap in Nederland een reden tot trots.
En ik zeg dit oprecht: het feit dat ik zo’n beroemde Nederlander van Turkse afkomst tot nu toe nooit aan u heb voorgesteld, vervult mij niet alleen met spijt, maar ook met schaamte als journalist. Maar beter laat dan nooit: met deze regels vervul ik eindelijk mijn taak.
Hier is het verhaal van de indrukwekkende Turk Özcan Akyol, alias Eus (Öz), die de weg ging van gevangenismuren naar paleizen…
HET KIND VAN DEVENTER: GEZIN, BUURT, LOT
In 1984 wordt Özcan Akyol geboren in Deventer, als jongste kind van een Turks arbeidersgezin. Thuis ontbreken drie dingen: liefde, onderwijs en veiligheid. Zijn vader, een fabrieksarbeider die niet kan lezen of schrijven, raakt in de loop der jaren verstrikt in alcoholproblemen. Zijn moeder werkt onophoudelijk als schoonmaakster, een toegewijde arbeidster.
Zoals zovele gastarbeiders was het gezin met het idee gekomen “drie jaar werken en dan terugkeren naar het vaderland.” Maar die drie jaar veranderden in een permanent bestaan.
In het Deventer van de jaren tachtig en negentig groeit hij op op een zogeheten “zwarte school” – scholen met een achterstandsetiket. Taalbarrières, lage verwachtingen, constante vooroordelen… Een leraar zegt tegen de jonge Özcan: “Jouw plek is niet tussen de blonde kinderen” en sluit zo de weg naar het atheneum af, waardoor hij naar het mavo wordt gestuurd.
Dit onrecht wakkert zijn woede en zijn drang om zich te bewijzen alleen maar verder aan.
VAN WANORDE NAAR CRIMINALITEIT: VERLOREN JAREN
Thuis een gebrek aan liefde, op school buitengesloten…
Voor zo’n kind blijft de straat de enige uitweg. Maar de straat biedt geen troost; integendeel, ze brengt nieuwe problemen met zich mee.
Vechtpartijen, verkeerde vrienden, kleine misdrijven… al snel kruist hij het pad van de politie. Nog vóór zijn achttiende sluiten de zware deuren van de Scheveningen-gevangenis zich achter hem.
Voor de buitenwereld is het dossier daarmee afgesloten: “Deze jongen raakt verloren, zijn leven is voorbij.” Maar het lot bewaart soms zijn scherpste wendingen voor de smalste gangen.
KEERPUNT: DE GEVANGENISBIBLIOTHEEK
Een eenvoudige tip van een bewaker wordt de vonk die zijn leven verandert: “Ga eens naar de bibliotheek, kijk eens naar die boeken.”
Aanvankelijk grijpt hij alleen maar naar de planken om de tijd te doden. De eerste boeken die hij in handen krijgt, zijn de politieromans van Baantjer. Daarna volgen andere schrijvers: Maarten ’t Hart, Jan Cremer…
Hoe meer hij leest, hoe meer woorden hij verzamelt, en hoe groter zijn gedachten worden. In die dagen verschijnt voor het eerst een zin in zijn hoofd: “Ik heb ook een verhaal te vertellen. Een verhaal dat nog niemand zo heeft verteld…”
Vanaf dat moment zijn boeken niet langer tijdverdrijf, maar instrumenten om zijn lot opnieuw te schrijven.
De ruwe taal van de straat maakt langzaam plaats voor de verfijning van de literatuur.
De zinnen die hij in de cel noteert, worden jaren later de eerste schetsen van een schrijverschap dat het land zou beroeren.
EERSTE GROTE STAP: DE WEG NAAR HET SCHRIJVERSCHAP
Na zijn vrijlating pakt hij zijn opleiding opnieuw op. Eerst ROC Aventus in Deventer, daarna Journalistiek aan Windesheim en korte tijd ook Nederlandse Taal en Cultuur aan de Vrije Universiteit Amsterdam.
In 2011 verschijnt zijn korte verhaal “Zero Impact” in een bundel over de 9/11-generatie — een kleine, maar veelzeggende stap. Het laat zien dat hij klaar is om zijn eigen verhaal te schrijven.
En dan komt in 2012 de grote doorbraak:
Zijn debuutroman “Eus” verschijnt.
Dit half-autobiografische werk verkoopt binnen één week tienduizenden exemplaren. In korte tijd loopt de teller op tot honderdduizenden, de filmrechten worden gekocht, en de Nederlandse pers spreekt erover.
DE KRACHT VAN “EUS”
“Eus” is geen gewone roman.
Het legt het verhaal van een migrantenkind in al zijn rauwe werkelijkheid bloot.
Voor migrantenjongeren betekende het: “Voor het eerst zagen we onszelf zo echt terug in een boek.” Voor Nederlandse lezers bood het een kans om, voorbij de krantenkoppen, van binnenuit geconfronteerd te worden met een stem uit de gemeenschap zelf.
De roman laat de kloof zien tussen vooroordelen en de werkelijkheid.
Soms balanceert het verhaal op de dunne lijn tussen misdaad en mededogen.
De lezer die het verhaal van “de ander” leest, wordt tegelijk uitgedaagd om de eigen samenleving in vraag te stellen.
TWEEDE ROMAN: “TURIS” (2016)
Eus’ tweede roman “Turis” plaatst dit keer het gezin en in het bijzonder de vaderfiguur centraal.
Een zoon die, met de verdenking dat zijn vader een dubbelleven leidt, deuren opent die jarenlang gesloten bleven…
De tekst is niet alleen een persoonlijke afrekening. Het is ook een krachtige reflectie op autoriteit, mannelijkheid, schaamte en geheimen binnen migrantenfamilies.
Voor de lezer is het nog dieper: omdat het moedig herinnert aan het feit dat persoonlijke trauma’s vaak maatschappelijke wortels hebben.
PERIODE VAN VOLWASSENHEID: MET ESSAYS EN ROMANS NAAR HET CENTRUM
“Generaal zonder leger” (2020)
Voor de jaarlijkse Boekenweek schrijft Akyol dit essay, waarmee hij bewijst dat hij niet alleen verhalenverteller is, maar ook een schrijver die stellingen durft te poneren.
Thema: taal, klasse en gelijke kansen.
Zijn tekst wordt niet alleen in literaire kringen besproken, maar ook in brede lagen van de samenleving. Het boek bereikt de top van de bestsellerlijsten. Het is een symbolisch moment: de “dwarsligger” die naar het centrum van de aandacht wordt gehaald.
DE METAFORISCHE WEG: “AFSLAG 23” (2023)
De roman, vernoemd naar een afrit op de snelweg, markeert een nieuwe wending in zijn zoektocht naar identiteit en verbondenheid.
De taal is eenvoudiger, de toon volwassener, de emoties dieper…
Het boek laat een krachtige indruk achter bij de lezer.
Hij is niet langer de jonge “rebel”, maar een volwassen auteur.
ACHTER MICROFOON EN CAMERA: LITERATUUR VERSPREIDEN
Eus wist zich niet alleen met zijn boeken, maar ook met radio- en televisieprogramma’s tot een ander geluid in Nederland te ontwikkelen. Zijn doel was niet louter vermaken, maar mensen hun verhalen laten vertellen en door luisteren verbinding creëren.
RADIO: “ONZE MAN IN DEVENTER”
In dit nachtelijke programma op NPO Radio 1 ontvangen luisteraars gasten in Akyol’s eigen huis.
Er staat thee op tafel, de stilte vormt de achtergrond… De muur tussen beroemdheid en alledaagsheid valt weg.
Deze intimiteit levert hem tweemaal de Nachtwacht Award op.
Luisteraars herkennen in zijn stem precies datgene wat elders ontbreekt: echtheid. Hij spreekt weinig, maar luistert veel.
TELEVISIE: VAN KAPPERSSTOEL TOT GROTE STUDIO’S
De Geknipte Gast (BNNVARA): Een kappersstoel, het geluid van een schaar en oogcontact… Gasten vergeten hun status en delen hun meest menselijke kanten.
Sterren op het Doek (MAX): Midden in het culturele leven van Nederland treedt hij op als presentator. Eus is inmiddels een figuur die volledig in het centrum is geaccepteerd.
De neven van Eus (NTR): Hij slaat bruggen tussen Turkije en Europa en behandelt thema’s als migratie en identiteit.
Eus in Medialand, Dwarse Denkers, Vrijdenkers, Eus’ Boekenclub…
Met zijn liefde voor voetbal: Home of Eus / 120 Jaar Go Ahead Eagles (ESPN).
Daarnaast neemt hij deel aan debatten in Vandaag Inside, maar zijn stijl onderscheidt zich: zijn polemiek wordt gevoed door kennis en ervaring.
En tijdens Zomergasten (NPO) wijst hij erop dat de komst van gastarbeiders naar Nederland een economische beslissing was: “Dit was geen import van links, maar een behoefte aan arbeidskrachten van rechtse, rijke werkgevers. De overheid liep achter in het plannen van de gevolgen.”
DISCUSSIES: DE PRIJS VAN MOED
Özcan Akyol kreeg met zijn moedige uitspraken zowel kritiek vanuit de Turkse gemeenschap als uit de Nederlandse samenleving.
Sommige Turkse kringen verweten hem zijn kritische woorden tegen nationalisme en strikte religiositeit.
In Nederland vonden sommigen hem juist “te zelfverzekerd”.
Maar hij heeft zijn houding nooit verborgen:
Hij sprak openlijk over zijn Alevitisch-Turkse achtergrond, zijn agnostische levenshouding en vooral zijn afkeer van leugen, hypocrisie en geweld.
Zijn weigering in 2018 om de Pim Fortuyn Prijs te accepteren, is daar een duidelijk voorbeeld van. Zijn motivatie was glashelder: “Deze prijs heeft een polariserend effect in plaats van een verbindend. Ik wil juist verbinden.”
Zo koos hij er bewust voor om niet zijn roem te vergroten, maar de impact van zijn woorden te behouden.
DISCUSSIES: DE PRIJS VAN MOED
Özcan Akyol heeft nooit de makkelijke weg gekozen. Zijn scherpe pen en uitgesproken mening leverden hem zowel bewondering als weerstand op.
Binnen de Turkse gemeenschap waren er groepen die hem verweten “te kritisch” te zijn tegenover nationalistische denkbeelden of strikte religieuze tradities. Sommigen vonden dat hij de gemeenschap te veel een spiegel voorhield.
Aan de andere kant waren er in Nederland kringen die hem juist “te brutaal” of “overmatig zelfverzekerd” vonden. Voor hen was hij een stem die niet in een hokje paste, en juist dat maakte hem lastig te plaatsen.
Toch heeft Akyol zijn houding nooit verhuld. Hij sprak openlijk over zijn Alevitisch-Turkse wortels, zijn agnostische levenshouding en zijn afkeer van alles wat met leugen, hypocrisie en geweld te maken heeft. Zijn credo is eenvoudig maar krachtig: eerlijkheid boven imago.
Een markant voorbeeld van zijn consequente houding was in 2018, toen hij werd genomineerd voor de Pim Fortuyn Prijs. Velen zouden zo’n nominatie omarmen als erkenning en springplank. Akyol deed het tegenovergestelde: hij wees de nominatie af. Zijn motivatie was glashelder en moedig: “Deze prijs heeft een polariserend effect. Ik wil geen prijzen die mensen uit elkaar drijven. Ik wil verbinden.”
Met dat besluit liet hij zien dat hij zijn reputatie of kansen op nog meer bekendheid ondergeschikt maakte aan zijn waarden. In plaats van de makkelijke route van applaus en prestige, koos hij voor trouw aan zijn principes.
Die keuze kostte hem soms steun, maar leverde hem respect op zelfs bij critici. Want uiteindelijk is geloofwaardigheid in het publieke debat niet te koop met prijzen, maar wordt verdiend met standvastigheid.
PRIVÉLEVEN: VAN CHAOS NAAR RUST
De jongen die ooit opgroeide in een huis zonder warmte en veiligheid, is vandaag een man die liefde geeft en geborgenheid creëert.
Özcan Akyol is getrouwd met journaliste Anna van den Breemer en samen hebben zij twee kinderen. Zijn gezin vormt de kern van zijn huidige bestaan. Wat hij als kind zo pijnlijk moest missen een stabiel en harmonieus thuis probeert hij nu bewust in zijn eigen huishouden op te bouwen.
Voor Akyol betekent succes tegenwoordig veel meer dan boeken verkopen, prijzen winnen of op televisie verschijnen. Ware triomf is voor hem een vredig gezinsleven, een veilige haven voor zijn kinderen, en een liefdevolle relatie met zijn partner.
Zijn privéleven laat zien dat “wedergeboorte” niet alleen plaatsvindt in literatuur en media, maar ook in de intieme sfeer van het gezin. De jongen die ooit gebukt ging onder ruzie, drank en armoede, schept nu een omgeving waarin dialoog, zorgzaamheid en stabiliteit centraal staan.
Voor hem is dit misschien wel het grootste bewijs dat verandering mogelijk is: dat iemand die opgroeit in chaos, later de architect kan worden van rust en harmonie.
VOETBAL, STAD, IDENTITEIT: GO AHEAD EAGLES
Voor Özcan Akyol is Deventer niet slechts een geboorteplaats, maar een bron van identiteit en trots. En niets weerspiegelt die band sterker dan zijn levenslange liefde voor Go Ahead Eagles, de trots van de stad.
De club is voor hem meer dan een voetbalploeg; het is een sociaal weefsel dat de inwoners van Deventer samenbrengt. In de tribunes ontmoeten rijk en arm, autochtoon en migrant elkaar. Verschillen verdwijnen in het gezamenlijke gezang.
Akyol maakte voor ESPN indrukwekkende projecten zoals “Home of Eus” en “120 Jaar Go Ahead Eagles”. Daarin laat hij zien dat voetbal meer is dan sport: het is een spiegel van een stad, een podium waar sociale klassen, achtergronden, hoop en teleurstellingen samenkomen.
Zoals hij zelf zegt: “Voetbal is het collectieve cv van een stad.”
Met die woorden maakt hij duidelijk dat wie Deventer wil begrijpen, ook naar de tribunes van Go Ahead Eagles moet kijken. Voor Akyol is de club een ankerpunt van verbondenheid, een bewijs dat identiteit meervoudig en gelaagd kan zijn.
PRIJZEN, LIJSTEN, ERKENNINGEN
Özcan Akyol heeft zijn plek in het Nederlandse culturele leven niet alleen veroverd met hoge verkoopcijfers, maar ook met een reeks prestigieuze onderscheidingen. Elk van deze prijzen is een bewijs dat zijn stem en verhalen een breed publiek raken.
Beste Overijsselse Boek (2012) – voor zijn debuut Eus, dat onmiddellijk diepe indruk maakte.
Cultuurprijs Overijssel (2016) – erkenning van zijn betekenis voor de cultuur in de regio waar hij vandaan komt.
Gulden Adelaar – Deventer (2017) – een symbolische prijs van zijn geboortestad.
Zilveren Nipkowschijf (2018) – voor De Neven van Eus, waarmee hij zich ook als tv-maker op hoog niveau vestigde.
Nachtwacht Award (2019, 2022) – tweemaal bekroond voor zijn radioprogramma Onze Man in Deventer, geroemd om zijn intimiteit en authenticiteit.
Bestseller 60-noteringen:
Eus (2012) — hoogste positie: 13, 12 weken in de lijst
Turis (2016) — hoogste positie: 7, 7 weken in de lijst
Generaal zonder leger (2020) — 2 weken op nr. 1, 3 weken in de lijst
Afslag 23 (2023) — hoogste positie: 5, 16 weken in de lijst
Korte chronologie:
1984: Geboren in Deventer
2002 (circa): Eerste confrontaties met criminaliteit, Scheveningen-gevangenis
2011: Eerste verhaal Zero Impact
2012: Debuut Eus verschijnt
2016: Tweede roman Turis / Toerist
2017–: Start van De neven van Eus (NTR)
2018: Eus in Medialand, Zilveren Nipkowschijf
2019: Presentatie van Sterren op het Doek, De Geknipte Gast, Nachtwacht Award
2020: Generaal zonder leger – Boekenweekessay, #1 positie
2021–: Eus’ Boekenclub, Vrijdenkers, Dwarse Denkers, Home of Eus
2022: Tweede Nachtwacht Award; toneelbewerking van Eus
2023: Afslag 23
2024–25: Actief met radio, tv en columns
Deze onderscheidingen en mijlpalen tonen niet alleen zijn veelzijdigheid — schrijver, radiomaker, presentator — maar ook de kracht van zijn verhaal: van celmuren tot culturele zalen, van outsider tot gevestigde stem.
10 ANEKDOTEN
GTST-vertaling: Als kind vertaalde hij de soap Goede Tijden, Slechte Tijden voor zijn moeder. Toen “Ludo’s honger” genoemd werd, vertaalde hij dat doodleuk met “hij gaat naar de keuken.”
Buitengesloten op school: Hij werd van het atheneum geweerd en naar het mavo gestuurd — een beslissing die zijn drang om zich te bewijzen alleen maar versterkte.
Banktolk: Op 12-jarige leeftijd zat hij bij een hypotheekgesprek van zijn broer en trad daar op als volwassen tolk.
Gevangenisbibliotheek: Het eerste Baantjer-boek dat hij las, werd de vonk die zijn schrijverschap deed ontbranden.
Eerste publicatie: Het korte verhaal Zero Impact — een kleine tekst die een grote deur opende.
De schok van het debuut: Dat Eus in één week tienduizenden keren verkocht werd, verbaasde niet alleen hemzelf maar heel literair Nederland.
Weigeren van een prijs: Zijn principiële afwijzing van de nominatie voor de Pim Fortuyn Prijs.
Schoolbezoeken: Tijdens een lezing nam een stille leerling voor het eerst het woord — een moment dat hem diep raakte.
De tribune-quote:“Voetbal is het collectieve cv van een stad.”
Radio thuis: ’s Nachts bouwde hij in de keuken een kleine studio — de meest intieme frequentie van Nederland.
12 LESSEN VOOR JONGEREN EN ONDERWIJS
Taal is een ladder: Hoe meer woorden je kent, hoe meer mogelijkheden er ontstaan.
School is geen noodlot: Een verkeerde doorverwijzing kan worden omgekeerd.
Lezen redt levens: Zelfs binnen de muren van een gevangenis.
Open geheimen: Huiselijk geweld en stilgezwegen pijn helen pas wanneer ze worden uitgesproken.
Schrijf jezelf: Iedereen heeft een uniek verhaal dat verteld mag worden.
Waarde van de periferie: De achterbuurt kan de grondstof van grote literatuur zijn.
Dubbele blik: Kijk zowel door de ogen van de migrant als door die van de Nederlander.
Moed & Beleefdheid: Spreek harde woorden met een beschaafde toon.
Meervoudige identiteit: Zowel Deventer als Anatolië behoren tot jou.
Fouten zijn kapitaal: Vallen en struikelen leveren de sterkste passages van je verhaal op.
Microfoon = verantwoordelijkheid: Zichtbaarheid in de media brengt een ethische plicht met zich mee.
Herbouw je gezin: Sluit de gaten van het verleden door een veilige toekomst te scheppen.
STERKE PUNTEN ALS SCHRIJVER
Narratieve eerlijkheid: Hij verbergt zijn eigen fouten en mislukkingen niet.
Taal-economie: Korte zinnen met een krachtige uitwerking.
Sociologische radar: Scherpe blik op thema’s als klasse, religie, nationalisme en media.
Mediageletterdheid: Hij vertaalt de discipline van microfoon en camera naar zijn schrijfstijl.
Relatie met de lezer: Dichtbij en toegankelijk, maar zonder in populisme te vervallen.
MAATSCHAPPELIJK COMMENTAAR: HET JUISTE LEZEN VAN MULTICULTURALITEIT
Een van de kernpunten die Özcan Akyol steeds opnieuw benadrukt, is dat de komst van Turkse gastarbeiders naar Nederland geen ideologisch links project was, zoals sommigen graag suggereren. Het was in feite een initiatief van rechtse, welvarende werkgevers die dringend behoefte hadden aan goedkope arbeidskrachten. De overheid daarentegen reageerde traag en liet de maatschappelijke gevolgen grotendeels op hun beloop.
Met die nuchtere analyse biedt Akyol een alternatief voor simplistische en vaak beschuldigende retoriek. Hij schuift het debat weg van slogans en sentimenten, en plaatst het in een historisch en economisch perspectief. Daarmee laat hij zien dat migratie geen complot of mislukking was, maar een sociaal-economisch proces waarvan de impact pas veel later werd ingezien.
Zijn boodschap is duidelijk en universeel, zowel voor Nederlandse als voor Turkse lezers:
“Laat vooroordelen plaatsmaken voor kennis, en slogans voor echte verhalen.”
Zo positioneert hij zich niet alleen als schrijver of presentator, maar ook als een publieke denker die bruggen slaat tussen gemeenschappen en generaties.
Hollanda siyasetinde göçmenlerin sesi olarak kurulan DENK Partisi, tarihinin en çalkantılı günlerinden birini yaşıyor.
Aday listesi krizinin ardından Parti Başkanı Ejder Köse ve yönetim kurulu topluca istifa etti.
Olağanüstü kongreye kadar partiyi, kurucu lider Tunahan Kuzu yönetecek.
Hollanda’daki kanaat önderleri ne dediler?
(Yazının Hollandacası en altta.
Nederlandse versie is onderaan)
İlhan KARAÇAY yazdı:
Değerli Okurlarım,
Son üç yazımda hep DENK Partisi sorunu yer aldı. Her hangi bir konuyu, hiç bir zaman üst üste irdelememiştim. Ama görülen lüzum üzerine bu defa böyle oldu işte.
DENK’te istifa üzerine istifa yaşanıyor.
Parti Başkanı Ejder Köse’ye kızan Siyasi Lider Stephan van Baarle, adaylık listesinden çekilmişti. Aracılar ortalığı yumuşatmaya çalışırken ilginç ve beklenmeyen bir gelişme yaşandı.
Tahminlerin aksine, yaşanan aday listesi krizinin ardından, Genel Başkan Ejder Köse ve yönetim kurulu topluca istifa etti. Böylece partiyi, olağanüstü kongre yapılana kadar, kurucu lider Tunahan Kuzu yönetecek.
Bu gelişme, hem partinin geleceği hem de Türk ve göçmen kökenli seçmenler için büyük bir sürpriz oldu. Zira kamuoyu yoklamalarında dört-beş sandalye çıkarabileceği öngörülen DENK, tam da seçim öncesinde bir “çözümsüz denklem” içine girmişti.
NE OLDU?
DENK yönetimi, 29 Ekim’de yapılacak seçimler için bir aday listesi hazırlamıştı. Ancak listeye parti içinden sert itirazlar geldi. Hatta fraksiyon başkanı Stephan van Baarle, adaylıktan çekildiğini açıklamıştı. Bu çıkış “parti bölünüyor mu?” sorusunu gündeme getirdi.
Krizin daha da derinleşmemesi için araya giren akil insanlar, yönetim kurulu üyelerini istifa etmeye ikna etti. Böylece parti, yeni genel kurula kadar eski lider Tunahan Kuzu’nun kaptanlığında yoluna devam edecek.
UMUT MU, HAYAL KIRIKLIĞI MI?
DENK Partisi, 2015’te Hollanda siyasetinde azınlıkların sesi olmak iddiasıyla sahneye çıkmış, kısa sürede parlamentoda üç sandalyeye ulaşarak büyük ses getirmişti. Ancak yıllar içinde parti içi kavgalar ve koltuk çekişmeleri, umut veren bu hareketi zayıflattı.
Bugün gelinen noktada, yönetimin istifası bir “çöküş” değil, tam tersine yeni bir başlangıç fırsatı olabilir. Ama bu fırsat, yalnızca ilkeler ve kurumsallaşma ön planda tutulursa gerçek bir umuda dönüşecek.
SİVİL TOPLUM KURLUŞLARI NE DEDİLER
Naçizane şahsımın fikri şöyle:
DENK Partisi, Hollanda siyasetinde göçmenler için büyük bir imkân ve tarihi bir kazanım olmuştu. Ancak yıllar içinde parti içi kavgalar ve koltuk çekişmeleri, bu kazanımı gölgeledi.
DENK Partisi’nin bugünkü krizi, aslında büyük bir fırsata da dönüşebilir. Yönetim Kurulu’nun istifası ilk bakışta bir çöküş gibi görünse de, bu adım partiyi yeniden toparlamak için önemli bir nefes alma imkânı sundu. Şimdi gözler, yapılacak Genel Kurul’a çevrilmiş durumda.
Bilindiği gibi DENK’in üye sayısı yaklaşık 7.000. Daha önce de dile getirildiği üzere, bir Genel Kurul toplanması için en az 700 imzanın gerekli olduğu konuşuluyordu. Ama şimdi yönetim kurulu istifasıyla imza toplamaya gerek kalmadı. Bu sayı, üyelerin parti içi demokrasiyi ne kadar önemsediklerini ve sürece katılımın ne kadar belirleyici olabileceğini gösteriyor. Dolayısıyla yaklaşan Genel Kurul, yalnızca yeni bir yönetimin belirlenmesi değil, aynı zamanda partinin geleceğini tayin edecek bir sınav olacak.
Son iki gündür bana gelen mesajlarda bu krize ilişkin hem olumlu hem de olumsuz tepkiler var.
Bir kısım seçmen, “Yazık oldu, DENK büyük bir fırsatı heba ediyor” derken; diğer bir kesim, “Yönetimin istifasıyla artık yeni bir sayfa açılabilir” görüşünde. Bu da gösteriyor ki seçmenin içinde hâlâ umut taşıyan bir damar var.
Burada akil adamların ve toplum önderlerinin sesine de kulak vermek gerekiyor. Görüşlerini yayınladığımız iş insanları, dernek başkanları ve kanaat önderleri, farklı tonlarda da olsa ortak bir noktada birleşiyor: DENK, ancak kişisel hesaplardan arınıp kurumsallaşmayı başarabilirse yeniden bir umut olabilir.
Tunahan Kuzu’nun geçici liderliği bu açıdan kritik. Çünkü Kuzu, hem partiyi kuran hem de uzun yıllar boyunca temsil eden bir figür. Şimdi kaptanlık rolünü üstlenmesi, geminin fırtınadan çıkabilmesi için bir şans niteliğinde.
Benim kanaatim şu: Genel Kurul’un sağlıklı bir şekilde yapılması, şeffaflık ve katılım esas alınması, yeni yönetimin kimsenin etkisi altında kalmadan, yalnızca ilkeler doğrultusunda hareket etmesi, DENK’in geleceği açısından hayati önem taşıyor. Eğer bu süreç doğru yönetilirse, DENK yeniden seçmeninin güvenini kazanabilir. Aksi hâlde, büyük bir imkânın heba edilmesi riskiyle karşı karşıya kalır.
HİKMET GÜRCÜOĞLU: Hollanda Türk İşadamları Derneği HOTİD Başkanı
Tüm olup bitenleri basındaki haberler üzerinden takip ettim. Parti ve ismi geçen arkadaşların tamamı benim için yakinen tanıdıktır. Görevleri ve düşünceleri benim için yeterince açıktır. Bu nedenle olup bitenleri anlamak ve yorumlamak benim için zor olmadı.
Bir önceki meclis seçimleri öncesi de benzer bir dalgalanma yaşanmıştı. Partiye daha fazla zarar vermemek için taraflar bir uzlaşı ile bu anlaşmazlığa son vermişlerdi. Bu süreçte ben de masada olarak katkı sunmaya çalışmıştım. Böylece parti her şeye rağmen üç sandalye kazanarak başarısını korumuştu.
Yine bir seçim öncesi bir anlaşmazlık rüzgarı tekrar esmiş. Ego, acemilik, gençlik, başarı sarhoşluğu dahil her unsurun ağır bastığı bir hâl oluşmuş.
Parti mecliste kendini iyice hissettirmeye başladı. Meclisteki vekil gençlerin partinin başarısındaki payı çok büyük. Parti artık heyecanlı gençlerin mücadele platformu olmaktan çok ileri gidip, temsil ettikleri insanların mücadele aracı olmuştur. Vekil gençlerimizde bu bilinci ve sorumluluk hissini güçlü bir şekilde görüyoruz. Ama yinede bu olayda olgunluk seviyemizi yeterince geliştiremediğimizi görmekteyiz. Olgunlaşmanın bir zaman meselesi olduğunu düşünerek ileri bakmak gerekir. Belki bu noktada partinin bir akil üyeler organı oluşturması pratik bir çözüm yolu düşüncesi olabilir.
Sağduyunun hakim olup, çoğunluğun arzu ettiği şekilde yönetimin istifa ederek sükunetin sağlanmış olması olumlu bir gelişme. Stefan van Baarle’nın da görevinin başına dönmesi ile yaraların hızla sarılıp, bir olgunluk görüntüsü altında seçmenler için umut olmaya devam etmeliler.
Başarılarının daim olmasını diliyorum.
VEYİS GÜNGÖR: Türkevi Araştırmalar Merkezi Başkanı
1987 yılından itibaren Hollanda’daki Türklerin siyasal katılım mücadelelerini yakından takip ediyorum. Bu mücadele takip edilen iki yoldan birisi olan, ana akım siyasi partilerin dışında oluşan mücadele örneği, DENK siyasi hareketinde bir kriz yaşandı.
DENK’te daha önce de şahıslar odaklı krizler yaşanmıştı. Ancak son kriz gruplar arası ya da parti yönetimi ile Temsilciler Meclisindeki DENK’liler arasında gelişti.
Krizde parti Başkanı Ejder Köse ile aynı partinin milletvekili Stephan van Baarle’nin karşılıklı açıklamaları, parti içindeki krizin derinliklerini ortaya koydu. Yaklaşık bir hafta kamuoyu önünde yaşanan gelişmeler sonrasında yapılan açıklamada yönetimin istifa ettiği, yeni bir yönetim oluşturulacağı duyuruldu.
DENK partisi Hollanda siyasetinde yer aldığı andan itibaren, her siyasi partide yaşanan gelişmeler gibi, farklı krizlerle karşı karşıya kaldı. Son krizin seçimlere iki ay kala yaşanması büyük bir talihsizliktir.
Partinin siyasi lideri Stephan van Baarle’nin, Temsilciler Meclisi’nde özellikle Filistin’de yaşanan soy kırım meselesinde, Wilders ve diğer İsrail sevicilere karşı verdiği amansız mücadele, Hollanda’daki vicdanlı insanların takdirini kazanmıştır. Buna rağmen parti içince yaşanan kriz mutlaka kamuoyunu olumsuz yönde etkileyecektir. Gönül böyle bir krizin yaşanmamasını isterdi. Ancak bunun tersi oldu.
Tüm yaşananlara rağmen, Ekim ayının sonunda yapılacak seçimlere, DENK partisi yoğun bir çalışmayla hazırlanıp, seslerini duyuramayan toplulukların parlementoda temsilcisi olabilecek şansa sahiptir.
Unutmayalım, Den Haag, Amsterdam, Rotterdam ve diğer şehirlerin sokaklarında Filistin için yürüyenler DENK’in muhtemel oy deposudur.
DENK haksızlıklar karşısında haklı olanın tarafında durmaya devam etmelidir.
METİN YAZAREL:Yatırım Danışmanı-Kanaat Önderi
DENK’in Çözümsüz Denklemi..
Bir parti düşünün: Adı DENK ama işler hiç de öyle denk gitmiyor! Kendi içinde bile bir türlü dengeyi, yani “denkliği” tutturamıyor.
Kuruluş hikâyesi fena değildi. İki milletvekili çıktı, “azınlık hakları, göçmenlerin sesi, sosyal eşitlik” dedi ve tuttu. Hepimizin kulağına hoş geldi. Biz de inandık: “Artık Türkler ve göçmenler siyasette sadece seçmen değil, aktör olacak” diye düşündük.
Evet kuruluşu heyecan vericiydi. “Azınlıkların sesi, göçmenlerin hakkı, siyasette yeni bir nefes!” diye sahneye çıktılar. Bizde “nihayet bizim çocuklar da Hollanda siyasetinde haklarımızı savunacaklar” diye bayağı bir umutlandık.
Sonra ne oldu? DENK Partisi, “hak mücadelesi” yerine Netanyahu’nun elini sıkmamak gibi popülist siyaseti tercih etti. Parti içinde herkes birbirine girsede popülizm tavan yaptı.
Bir zamanlar destekledim. Hatta üye oldum. “Belki bu şovculuk dönemi geçer, kurumsallaşır” dedim. Ama yok. DENK’in kurumsallaşması, ciddiyet yerine amatörlük görüntüsü verdi
Bugün geldiğimiz noktada DENK, Hollanda siyasetinde fazla popülist bir azınlık hikâyesi ile taraftar topluyor. Ama kendi içinde tam bir koltuk kavgası pazarılığıyla birbirleriyle dalaşıyor.
Adı DENK, kendi denk değil. Matematikte her denklemin bir çözümü vardır ama bu DENK’in denklemi, bırakın çözülmeyi, gün geçtikçe çözümsüzleşiyor.
Son günlerde olanlardan sonra hâlâ umut besleyenler olabilir. Ama ben gördüm: altı ay önce üyeliğimi sonlandırdım. Bana göre DENK, bir denklem değil, olsa olsa çözümsüzlükten beslenen bir paradoks…
İBRAHİM GÖRMEZ: İslam Yayın Kurumu İOS’in eski başkanı.
Denk Partisi’nde meydana gelen olaylar bizleri çok üzdü. Elde etmiş olduğumuz muazzam bir imkânın kaçacak olmasından dolayı…
Bu durum bana İslam Yayın Kurumu İOS’te yaşadıklarımızı hatırlattı.
İlhan Karaçay’ın da yazmış olduğu gibi, Başkanlığını yaptığım İOS Radyo Televizyon Kurumu,
Çeşitli ayak oyunları ve yalan iddialar nedeniyle karıştırılmıştı. Genel yayın Yönetmenliğini yapan zat, bir sendika ile anlaşarak, kurum binasını işgal ettirmişt. Bu gelişmelere çok kızan ve patronumuz durumunda olan yarı devler organı HOLLANDA YAYIN KURUMU NOS, yayın hakkımızı elimizden alıp, bize bahşetmiş oldukları binadan da attı. Böylece Türkler’e verilmiş olan büyük bir imkân elimizden kaçmış oldu.
Şimdi de, anketlere göre seçimlerde 4 veya 5 sandalye çıkaracağı tahmin edilen DENK Partisi’i elden kaçırmak üzereyiz.
Ejder Köse Başkanlığındaki DENK Yönetim Kurulu, iki ay sonra yapılacak seçimler için bir aday listesi hazırladı. Bu listeye yapılan itirazlar nedeniyle, Parlamentodaki 3 kişilik fraksiyon ekibi itiraz etti ve hatta fraksiyon başkanı Stephan van Baarle adaylıktan çekildiğini açıkladı. “Eyvah” dedik. “İşte şimdi işler karışacak ve DENK Partisi de İOS gibi sona erecek” diye korktuk.
Ne mutlu ki araya giren akil insanlarımız, Ejder Köse’yi ikna ettiler ve partinin selamati için istifa etmelerini sağladılar.
Eski Başkan Tunahan Kuzu, kongreye gidene kadar kaptan rolünü oynayacak.
Yapılacak olan Acil Genel Kurul’da seçilecek olan yeni yöneticilerin, hiç kimsenin etkisi altında olmadan, yeni bir aday listesi çıkarmaları umudumuz olacaktır.
Bu yaşananlar bana, ünlü aktrist Meryl Streep’in başrolünü oynadığı ‘Sophie’s Choice’ filmini hatırlattı.
29 Ekim seçimlerinde hayal kırıklığı yaşamayız inşallah!
Denk Partisi’nin en yaşlı üyesi olarak , bunu yürekten diliyorum.
ETHEM EMRE: Hollanda-Türkiye Ticaret Derneği Başkanı
DENK Partisi, Hollanda siyasetinde göçmenler için tarihi bir fırsattı. İlk kez Türkler ve diğer azınlıklar sadece seçmen değil, doğrudan aktör olabildiler. Bu, başlı başına büyük bir kazanımdı.
Ama ne yazık ki bu fırsat doğru kullanılmadı. İdealler yerine kişisel hesaplar, ilkeler yerine popülizm öne çıktı. Parti içindeki kavgalar ve çekişmeler, kurumsallaşmanın önünü kesti. Oysa kurumsallaşma olmadan hiçbir siyasi hareket uzun vadede ayakta kalamaz.
Bugün gelinen noktada DENK’in yaşadığı kriz bana şunu gösteriyor: Eğer parti yeniden ilk günkü idealist çizgisine dönmezse, bu tarihi kazanım da heba olacaktır. Yönetimin istifası ilk bakışta bir çöküş gibi görünebilir ama aynı zamanda bir fırsattır. Çünkü kriz, doğru yönetilirse, yeni bir başlangıcın kapısını da aralayabilir.
DENK’in önünde şimdi çok kritik bir sınav var. Kişisel hesapları, koltuk mücadelelerini geride bırakıp, şeffaflık ve ortak akıl ile ilerlenirse, bu parti hâlâ umut olabilir. Aksi hâlde, güzel bir imkânı elimizden kaybetmiş olacağız.”
AHMET SARI: Hollanda Türk Spor Kulüpleri Federasyonu eski Başkanı
DENK partisindeki kaos ortamı, göçmen toplumunda olumsuz karşılandı.Hatta büyük bir kesimde hayal kırıklığına neden oldu. Göçmen toplumunun gözü, kulağı ve sesi olması bakımdan, Hollanda siyasetinde önemi yadsınamayacak bir parti konumuna gelmeye başladığı bir süreçte, tam da Hollanda parlamento seçimlerine iki ay gibi kısa bir süre kalmışken, parti içindeki kişisel iç kavgalar, DENK partisine olan güven konusunda maalesef soru işaretleri oluşturmuştur. Önce DENK Partisi Gurup Başkanı van Baarle’ nin Parti yönetimi ile ters düşerek istifa etmesi, gelen tepkiler üzerine şimdi de Parti başkanı Ejder Kõse’nin istifa etmesi, DENK Partisi’ne olan güveni azaltmış ve klasik bir yabancılar kurumuna dönüştürme noktasına gelmiştir.
Güçlü olabilmenin çıkış noktalarından birisi, kişisel çıkar hesaplarının bir kenara bırakılarak, temsil ettiği topluma uyum içinde, kişisel sorunları aşmış, post kavgası görünümü olmayan Parti olma özelliğini taşıyor olması gerekir.
Umarım Van Baarle liderliğindeki olumlu imaj bir an önce tekrar sağlanır ve seçimlere güven verici bir pozisyonda girer.
Benim kanaatim şudur: DENK Partisi, göçmenler için büyük bir kazanım olarak doğmuştu. Ancak yıllar içinde yaşanan çekişmeler, bu kazanımı zedeledi. Bugün yaşanan kriz, bir yıkım değil, doğru yönetilirse yeni bir başlangıcın fırsatı olabilir. Artık kişisel hesapların değil, ilkelerin ve şeffaflığın öne çıktığı bir yol izlenmelidir. Genel Kurul, yalnızca yeni bir yönetim seçmek için değil, aynı zamanda DENK’in geleceğini tayin edecek bir sınav olacaktır. Eğer bu süreç sağduyu ve katılımcılıkla yürütülürse, DENK yeniden seçmeninin güvenini kazanabilir. Aksi hâlde, tarihi bir imkân heba edilmiş olur.
******************
GROTE SCHOK BIJ DENK: BESTUUR STAPT OP, KUZU NEEMT HET ROER OVER
Twee maanden voor de verkiezingen barst de bom!
De DENK-partij, ooit opgericht als stem van migranten in de Nederlandse politiek, beleeft één van de meest turbulente dagen in haar bestaan.
Na de crisis rond de kandidatenlijst heeft partijvoorzitter Ejder Köse samen met het volledige bestuur zijn ontslag ingediend.
Tot aan het buitengewoon congres neemt oprichter en oud-leider Tunahan Kuzu de leiding over.
Wat zeggen de opinieleiders in Nederland?
İlhan KARAÇAY
Geachte Lezers,
In mijn laatste drie bijdragen stond telkens de interne crisis bij DENK centraal. Normaal gesproken besteed ik geen drie keer achter elkaar aandacht aan hetzelfde thema, maar dit keer liet de ernst van de situatie mij geen andere keuze.
Binnen DENK volgen de ontslagnemingen elkaar in rap tempo op.
Partijvoorzitter Ejder Köse joeg politiek leider Stephan van Baarle zo tegen het harnas dat deze zich van de kandidatenlijst terugtrok. Terwijl bemiddelaars nog probeerden de gemoederen te sussen, voltrok zich een opmerkelijke en onverwachte wending.
In tegenstelling tot de verwachtingen heeft partijvoorzitter Ejder Köse samen met het volledige bestuur zijn ontslag ingediend, na de crisis rondom de kandidatenlijst. Daarmee neemt oprichter en voormalig leider Tunahan Kuzu het roer in handen, totdat er een buitengewoon partijcongres wordt gehouden.
Deze ontwikkeling kwam voor velen als een verrassing, niet alleen voor de toekomst van de partij zelf, maar ook voor de Turks-Nederlandse en bredere migrantenachterban. Volgens de laatste peilingen zou DENK vier à vijf zetels kunnen behalen, maar juist in aanloop naar de verkiezingen is de partij verzeild geraakt in een onoplosbare kwestie.
Wat gebeurde er?
Het partijbestuur stelde een kandidatenlijst samen voor de verkiezingen van 29 oktober. Maar deze lijst leidde tot felle kritiek vanuit de eigen gelederen. Fractieleider Stephan van Baarle kondigde zelfs aan zich terug te trekken als kandidaat. Deze stap deed de vraag rijzen: “Staat de partij op het punt uiteen te vallen?”
Om een verdere escalatie te voorkomen hebben bemiddelaars de bestuursleden overtuigd om hun ontslag in te dienen. Hierdoor kan de partij, tot het nieuwe congres, verder onder leiding van Tunahan Kuzu.
Lot van DENK: nieuwe hoop of teleurstelling?
DENK werd in 2015 opgericht met de ambitie de stem van minderheden in de politiek te laten horen. De partij behaalde al snel drie zetels en trok veel aandacht. Maar interne conflicten en machtsstrijd hebben de beweging sindsdien verzwakt.
Het huidige ontslag van het bestuur hoeft echter geen neergang te betekenen. Integendeel: het kan juist een kans zijn voor een nieuwe start — mits de partij kiest voor principes en institutionalisering boven persoonlijke belangen.
WAT ZEGGEN DE MAATSCHAPPELIJKE ORGANISATIES?
Mijn persoonlijke indruk is als volgt:
De DENK-partij was in de Nederlandse politiek een enorme kans en een historische verworvenheid voor migranten. Maar in de loop der jaren zijn interne ruzies en machtsspelletjes over posities als een schaduw over die verworvenheid komen te liggen.
De huidige crisis kan echter ook worden gezien als een kans. Het ontslag van het bestuur lijkt op het eerste gezicht een neergang, maar in werkelijkheid biedt deze stap een adempauze en de mogelijkheid om de partij opnieuw te versterken. De ogen zijn nu gericht op het aanstaande congres.
Bekend is dat DENK ongeveer 7.000 leden telt. Voorheen werd gezegd dat er minstens 700 handtekeningen nodig waren om een congres bijeen te roepen. Maar nu het bestuur is afgetreden, is zo’n handtekeningenactie niet meer nodig. Dit cijfer toont aan hoe belangrijk interne partijdemocratie is en hoe bepalend de betrokkenheid van de leden kan zijn. Het komende congres zal daarom niet alleen gaan over de keuze van een nieuw bestuur, maar fungeert ook als een test voor de toekomst van de partij.
De reacties die ik de afgelopen dagen heb ontvangen zijn gemengd. Een deel van de achterban zegt: “Wat jammer, DENK verspilt een grote kans.” Anderen vinden juist: “Met het aftreden van het bestuur kan er een nieuwe bladzijde worden omgeslagen.” Dat laat zien dat er onder de achterban nog steeds een sprankje hoop aanwezig is.
Daarom is het belangrijk om te luisteren naar de stemmen van wijze mensen en maatschappelijke leiders. De ondernemers, verenigingsvoorzitters en opinieleiders die wij hebben gesproken, verschillen soms van toon, maar delen een kernboodschap: DENK kan alleen opnieuw een bron van hoop worden als de partij zich losmaakt van persoonlijke belangen en inzet op institutionalisering.
De tijdelijke leiderschapsrol van Tunahan Kuzu is in dit verband cruciaal. Kuzu is immers de oprichter en jarenlang het gezicht van de partij. Dat hij nu opnieuw het roer in handen neemt, biedt een kans om het schip veilig door de storm te loodsen.
Mijn conclusie is: het congres moet op een gezonde manier verlopen, met transparantie en brede participatie. Het nieuwe bestuur mag niet onder invloed van bepaalde personen staan, maar moet zich uitsluitend laten leiden door principes. Alleen dan kan DENK het vertrouwen van de kiezer herwinnen. Zo niet, dan dreigt een historische kans voorgoed verloren te gaan.
Ik heb alle ontwikkelingen gevolgd via de berichtgeving in de media. Ik ken de betrokkenen persoonlijk en weet waar ze voor staan. Daarom was het voor mij niet moeilijk om de situatie te begrijpen en te duiden.
Ook vóór de vorige parlementsverkiezingen speelde er een soortgelijke crisis. Toen besloten de partijen uiteindelijk, om verdere schade te voorkomen, tot een compromis. Ik zat toen zelf mee aan tafel en heb geprobeerd een bijdrage te leveren. Ondanks de spanningen wist DENK destijds toch drie zetels te behouden.
Nu, opnieuw kort voor de verkiezingen, is er een conflict ontstaan. Ego’s, onervarenheid, jeugdige overmoed en succesdrift hebben allemaal een rol gespeeld.
Toch is DENK inmiddels stevig aanwezig in het parlement. De jonge Kamerleden dragen daar in belangrijke mate aan bij. De partij is niet langer slechts een platform voor gedreven jongeren, maar vooral een politieke vertegenwoordiger van de gemeenschappen die zij zeggen te dienen. Bij de jonge Kamerleden zie ik dit besef en verantwoordelijkheidsgevoel duidelijk terug. Maar tegelijk blijkt dat we in dit proces nog niet de nodige volwassenheid hebben bereikt. Dat zal met de tijd moeten groeien. Misschien is het nuttig om een raad van wijze leden in te stellen die kan bemiddelen in dit soort situaties.
Het feit dat het bestuur uiteindelijk is afgetreden en daarmee rust heeft gebracht, zie ik als positief. Als ook Stephan van Baarle zijn rol in de fractie weer volledig oppakt, kan de partij de wonden snel helen en met hernieuwde kracht de kiezer hoop blijven bieden.
VEYİS GÜNGÖR:Voorzitter Türkevi Onderzoekscentrum
Sinds 1987 volg ik de politieke participatie van Turkse Nederlanders. Het model waarbij men een eigen partij opricht — in dit geval DENK — is één van de twee wegen die destijds werden beproefd.
Ook eerder kende DENK persoonsgebonden crises. Maar de laatste crisis ontwikkelde zich tussen groepen binnen de partij, en vooral tussen het partijbestuur en de Kamerfractie. De publieke uitwisseling van standpunten tussen partijvoorzitter Ejder Köse en Kamerlid Stephan van Baarle liet zien hoe diep de kloof was. Na een week van openlijke ruzie volgde de aankondiging dat het bestuur zou aftreden en een nieuw bestuur zou worden gevormd.
Dat dit alles slechts twee maanden voor de verkiezingen gebeurt, is een grote tegenslag.
Tegelijkertijd heeft partijleider Stephan van Baarle in de Tweede Kamer veel respect geoogst, met name door zijn onvermoeibare strijd tegen de Israël-lobby en tegen politici als Wilders, in de context van de genocide in Palestina. Zijn principiële houding kreeg waardering van velen. Toch zal de interne crisis onvermijdelijk een negatieve impact hebben op het publieke imago van DENK.
Ondanks alles heeft DENK nog steeds de kans om zich, met een intensieve campagne, eind oktober te profileren als de stem van de gemeenschappen die anders niet gehoord worden. Vergeet niet: de duizenden mensen die in Den Haag, Amsterdam en Rotterdam de straat opgingen voor Palestina, vormen een belangrijk potentieel electoraat voor DENK.
Stel je een partij voor: hij heet DENK, maar in werkelijkheid loopt niets echt in de pas. Zelfs binnen de partij lukt het niet om een balans te vinden.
De oprichting was veelbelovend. Twee Kamerleden, die spraken over “minderhedenrechten, de stem van migranten, sociale gelijkheid” — en het sloeg aan. Ook ik geloofde erin: “Eindelijk worden Turken en migranten in de Nederlandse politiek niet alleen kiezers, maar ook actoren.”
Maar later koos DENK vaker voor populisme dan voor principes. Ik heb de partij nog gesteund en werd zelfs lid, in de hoop dat de ‘showpolitiek’ zou verdwijnen en plaats zou maken voor echte institutionalisering. Maar dat gebeurde niet.
De professionalisering van DENK bleef steken op het niveau van een amateuristische organisatie.
Vandaag profileert DENK zich met een verhaal over de “stem van minderheden”, maar intern overheersen machtsspelletjes en ruzies. Wiskundig gezien heeft elke vergelijking een oplossing, maar de vergelijking die DENK heet, lijkt steeds meer een onoplosbare paradox.
Ikzelf heb zes maanden geleden mijn lidmaatschap beëindigd. Voor mij is DENK geen oplossing meer, maar een beweging die juist van onoplosbaarheid leeft.
İBRAHİM GÖRMEZ: Voormalig voorzitter Islam Omroep Stichting (IOS)
De gebeurtenissen binnen DENK hebben ons diep bedroefd. Het doet mij denken aan de periode dat ik voorzitter was van IOS, het islamitisch omroeporgaan. Ook toen raakten we door intriges en machinaties onze zendtijd en huisvesting kwijt — een historische kans die verloren ging.
Nu dreigt hetzelfde te gebeuren met DENK. Volgens de peilingen zou de partij vier à vijf zetels kunnen behalen, maar interne ruzies brachten de lijsttrekker Stephan van Baarle ertoe zich terug te trekken. We vreesden het ergste: dat DENK hetzelfde lot zou ondergaan als IOS.
Gelukkig hebben wijze bemiddelaars partijvoorzitter Ejder Köse kunnen overtuigen om af te treden, zodat de partij zich kan herpakken. Voormalig leider Tunahan Kuzu neemt tot het congres de leiding.
Ik hoop dat het nieuwe bestuur straks onafhankelijk en zonder druk van buitenaf een kandidatenlijst kan opstellen, en dat de partij daarmee alsnog succes kan behalen bij de verkiezingen van 29 oktober.
ETHEM EMRE:Voorzitter Nederlands-Turkse Kamer van Koophandel
De DENK-partij was voor migranten in de Nederlandse politiek een historische kans. Voor het eerst konden Turken en andere minderheden niet alleen als kiezer optreden, maar ook als actieve politieke spelers. Dat was op zichzelf al een enorme verworvenheid.
Maar helaas is deze kans niet goed benut. Idealen maakten plaats voor persoonlijke belangen, principes werden verdrongen door populisme. De interne ruzies en machtsstrijd hebben de noodzakelijke institutionalisering in de weg gestaan. Zonder institutionalisering kan geen enkele politieke beweging op lange termijn overeind blijven.
De huidige crisis laat voor mij zien dat, als de partij niet terugkeert naar de idealistische koers van de beginjaren, deze historische verworvenheid verloren dreigt te gaan. Het aftreden van het bestuur lijkt op het eerste gezicht een nederlaag, maar het kan ook een kans zijn. Want als de crisis goed wordt benut, kan dit het begin zijn van een nieuw hoofdstuk.
DENK staat nu voor een zeer belangrijke beproeving. Alleen als persoonlijke agenda’s en interne machtsspelletjes worden losgelaten en er gekozen wordt voor transparantie en gezamenlijke wijsheid, kan de partij opnieuw een bron van hoop worden. Zo niet, dan verliezen we met z’n allen een unieke mogelijkheid.”
AHMET SARI: Voormalig voorzitter Federatie Turkse Sportverenigingen in Nederland
De chaos binnen DENK is onder migranten zeer negatief ontvangen en heeft bij velen geleid tot teleurstelling. Juist nu, op een moment dat DENK bezig was zich te profileren als een serieuze politieke kracht, komen interne conflicten boven water.
Eerst stapte fractievoorzitter Van Baarle op na een conflict met het partijbestuur, en vervolgens diende ook voorzitter Ejder Köse zijn ontslag in. Dat heeft het vertrouwen in de partij ernstig geschaad en DENK dreigt zo op een klassiek “buitenlandersclubje” te gaan lijken.
Echte kracht kan alleen worden opgebouwd als persoonlijke belangen worden opzijgezet en de partij zich concentreert op de gemeenschap die zij vertegenwoordigt.
Hopelijk weet de partij onder leiding van Van Baarle het vertrouwen snel te herstellen, zodat DENK alsnog in een sterke positie de verkiezingen in kan gaan.
Mijn conclusie is als volgt: De DENK-partij was ooit een grote verworvenheid voor migranten. Maar de onderlinge ruzies en machtsstrijd hebben deze verworvenheid aangetast. De huidige crisis hoeft echter geen ondergang te betekenen. Integendeel: als zij goed wordt aangepakt, kan dit juist de kans zijn voor een nieuw begin.
Vanaf nu moeten niet persoonlijke belangen, maar principes en transparantie de boventoon voeren. Het aanstaande congres is daarom niet alleen bedoeld om een nieuw bestuur te kiezen, maar ook om de toekomst van DENK te bepalen. Als dit proces met wijsheid, openheid en brede participatie wordt geleid, kan DENK opnieuw het vertrouwen van de kiezer winnen. Zo niet, dan dreigt een historische kans voorgoed verloren te gaan.
